فروشگاه ساز بهبود

تولید علم ایرانی، بجای مصرف دانش غربی

«جنبش نرم افزاری پدیده ای ارزشگرا و معنویت محور است و توسعه، تکامل و پیشرفت همه جانبه مادی و معنوی ایران اسلامی را در دستور کار خود قرار داده است. در این جنبش، آمیزه هایی از تعهد دینی و تخصص علمی مورد نظر است که برآیند آن بسیار فراتر از دینداری صرف و تخصص محض است. در این جنبش، ایمان و علم به عنوان دو بال هماهنگ موجب پرواز به سوی تحقق شاخصه های مردمسالاری دینی تحت منویات مقام معظم رهبری می شود.»

این تعریف را «دکتر محمدرضا ناری ابیانه»، دست اندرکار سابق جنبش نرم افزاری در دانشگاه بیان می کند. وی که از نویسندگان و محققان کشورمان محسوب می گردد، در گفتگو با سرویس گزارش کیهان می گوید: «جنبش نرم افزاری با پرهیز از هرگونه جمود، تحجر، خودباختگی و تقلید، نه مأیوس و نه شتابزده به دور از هرگونه افراط و تفریط راه شکوفایی و خلاقیت را با نشاط و طراوت می پیماید. این جنبش به دنبال شناسایی و تثبیت مختصات نقطه تعادل میان هرج و مرج و دیکتاتوری و آغازگر دوران جدید است و شجاعانه به دنبال بیداری نظریه پردازی و مناظره وفادارانه در حوزه و دانشگاه است و در ادای هماهنگ سهم آزادی، اخلاق و منطق می کوشد.»

دکتر ناری ابیانه درباره نحوه برخورد جنبش نرم افزاری با سیاست زدگی و فرصت سوزی ها در پاسخ به سؤالم می گوید: «جنبش نرم افزاری با سیاست زدگان، سیاست زدایان، قبیله گرایان و پیروان سکوت مرداب گونه یا تلاطم گرداب گونه که مدام خود را تکرار نمایند و یا تنها غرب را ترجمه کنند و فرصت های ملی را هدر دهند، مبارزه می کند و از فراموش شدن صاحبدلان و خردمندان حاشیه نشین، خسته و منزوی جلوگیری می کند. یعنی می خواهم این را بگویم که این جنبش فراگیر، تولید نظریه و فکر را در حوزه و دانشگاه و تمامی قلمروهای گوناگون عقل نظری و عملی به یک ارزش عمومی تبدیل می نماید و دامنه آن تنها محدود به برخی قلمروهای فکر دینی یا علوم انسانی و اجتماعی نیست و در کلیه علوم و رشته های نظری و عملی و حتی علوم پایه و علوم کاربردی و فنون و صنایع، ساری و جاری است و آغازگر دوران خلاقیت و تولید در عرصه های علوم، فنون، صنایع، علوم انسانی و معارف اسلامی است. جایگاه دانشگاه ها در این جنبش عظیم، صف مقدم تمدن سازی اسلامی، رشد علوم و فن آوری و فرهنگ است.»

ضرورت های جنبش نرم افزاری

کمبودهایی که کشور ما با آن روبروست و عقب ماندگی که در تکنولوژی و سخت افزارهای تمدنی داریم، همگی ناشی از عدم نظریه پردازی فکری و علمی است. اگر در جایی پیشرفت کرده ایم و یا در بخشی دیگر صاحب تکنولوژی شده ایم، ثمره تولید فکر و اندیشه سازی بوده است. بر همین اساس کارشناسان معتقدند آنچه که جامعه را می سازد، جنبه نرم افزاری آن است.

به بیان ساده تر، اگر خواهان تحول و دست یابی به فناوری پیشرفته هستیم، باید اولویت حرکت را به جنبشی بدهیم که در بخش نرم افزاری و اندیشه سازی رخ می دهد.

«دکتر حیدری» جامعه شناس در پاسخ به سؤالم درباره راهکارهای تحقق جنبش نرم افزاری می گوید: «امروزه آنچه که در جامعه در حرکت آفرینی به سوی تمدن سازی و جامعه پردازی در جریان است، دقیقا آن چیزی نیست که ما را به هدف برساند. بنابراین یکی از اساسی ترین راهکارهای جنبش نرم افزاری، وجود عناصر و مهره های جامعه فکری و نخبگان حوزه و دانشگاه است که باید به دور از سیاست زدگی و سیاسی زدایی، تعریفی نو و طرح جدیدی ارائه نمایند تا با تضارب آرا و افکار، تحولی مثبت پدید آید. از طرفی هم باید به دغدغه های مدنظر مقام معظم رهبری توجه داشت.» ایشان مکررا هشدار می دهند و می گویند: «متأسفانه گروهی به دنبال سیاست زدگی و گروهی به دنبال سیاسی زدایی، دائما تبدیل فضای زندگی کشور را به سکوت مرداب گونه یا تلاطم گرداب آور می خواهند تا در این بلبشو فقط صاحبان قدرت و ثروت و تریبون بتوانند تأثیر گذار و جریان ساز باشند... در چنین فضایی، جامعه به جلو نخواهد رفت و هیچ فکری تولید و حرف تازه ای گفته نمی شود.»

مواردی که مقام معظم رهبری بدان اشاره کرده اند، اگر به درستی رعایت نشود قطعا در تحقق جنبش نرم افزاری با چالش های جدی و اساسی روبرو خواهیم شد.

در هر جامعه ای معمولا چه در سطح نخبگان و چه در سطح دانشجویان و جوانان سؤالات و شبهات گوناگون وجود دارد و بدون شک امروزه برای یک جوان ایرانی شاید هزاران سؤال وجود داشته باشد که بی پاسخ گذاشتن و اهمال در مورد پاسخگویی به آنها، کار بسیار خطرناکی است. در گفتگویم با تعدادی از جامعه شناسان و کارشناسان مرتبط با جنبش نرم افزاری، همگی بر این نکته اتفاق نظر دارند که در خلاقیت علمی و نظریه سازی، پاسخ به شبهات و سؤالات موجود و رفع شبهات از ضروریات مهم تولید علم محسوب می شود.

دکتر حیدری، جامعه شناس درباره راهبردهای مهم زمینه ساز در تحقق جنبش نرم افزاری می گوید: «به نظر من جنبش نرم افزاری در کشورمان باید تبدیل به ارزش عمومی شود و همه نخبگان، اساتید و دانشجویان حوزه و دانشگاه، فعالیت، خلاقیت و نظریه سازی علمی را با شدت و دقت آغاز کنند و همه باید تلاش آنها را ارزشمند تلقی کنند. یعنی تا تولید علم به یک فرهنگ ارزشمند عمومی مبدل نگردد، چندان پیشرفتی در این باره نخواهیم داشت، گرچه بنده معتقدم که قبل از فرهنگ سازی، ارج نهادن به تلاش نخبگان و نظریه پردازان امری بسیار مهم است که نباید از آن غفلت شود.»

استفاده از ظرفیت های موجود

کشور ما علیرغم عقب ماندگی در تکنولوژی سخت افزاری- در مقایسه با برخی کشورهای پیشرفته- دارای منابع بسیار غنی از علوم انسانی و اقتصادی و در مقولات مادی است که استفاده درست از آنها می تواند زمینه اندیشه سازی را در جامعه فراهم نماید و موجب تحول ظرفیت های نظریه پردازی در مسائل تمدنی گردد و می تواند به خوبی بستری برای پیشرفت همه جانبه در تمامی زمینه ها مهیا سازد.

«شیما چنگی» کارشناس زیست شناسی که اخیرا در مسابقات قرائت قرآن- تیرماه 1385- در شهر قزوین مقام اول را کسب نمود، دیدگاه های جالبی را درباره راهبردهای جنبش نرم افزاری بیان می کند و می گوید: «امروزه زمان آن فرا رسیده است که ما جهانی بیندیشیم و با جهانی سازی همگام باشیم؛ اما محلی و منطقه ای عمل کنیم. به کشورها و ممالک پیشرفته سفر کنیم و از تجربیات آنها بهره مند شویم؛ اما ریشه در خاک پاک وطن خود داشته باشیم. یعنی از دستاوردهای علم و تکنولوژی غرب جسورانه بهره ببریم؛ اما در برابرش مسحور نشویم؛ بلکه به دنبال حقیقت امر باشیم و هویت خود را نبازیم و به جای اینکه مصرف کننده تولیدات غرب باشیم، خود به تولید بیندیشیم و با یادگیری علوم و فنون جدید آنها را در خدمت کشور اسلامیمان به کار بگیریم.»

وی در ادامه می گوید: «به نظر من ملتی که طومار بلند دوران انحطاط ارزش ها، استبداد، ظلم و بی عدالتی را درهم پیچید به راحتی می تواند طومار دوران عقب ماندگی های پی درپی تاریخی را هم در هم بپیچد. مطرح شدن موضوع جنبش نرم افزاری از سوی رهبر معظم انقلاب، فرصت مغتنمی را فراهم می کند که همه با هم در راستای تحقق آن بیندیشیم و نقش آفرین این عرصه باشیم.»

یکی از راهبردهای مهمی که مقام معظم رهبری بر آن تأکید داشتند، مناظرات علمی و نظریه پردازی روشن توام با امکان داوری بود.

دکتر حیدری در این باره می گوید: «از مهمترین و شاید اساسی ترین راهبردهای زمینه ساز جنبش نرم افزاری، همین مناظرات علمی است. اگر به تاریخ علمی نظر بیفکنیم، می بینیم زمینه سازی پیشرفت علمی و خلاقیت فکری در کشور بخصوص در حوزه های علمیه قدیم، مناظره و گفت وگو بوده است و حتی مقام معظم رهبری علاوه بر تأکید بر این امر، نقش داوری در مناظرات علمی را بسیار مهم دانستند. به ویژه اگر مناظرات و گفت وگوی علمی از سطح نخبگان و اندیشمندان فراتر رفته و به عموم دانشگاهیان و حوزویان کشیده شود، ضرورت عنصر داوری در نهادینه نمودن آن بیش از پیش آشکارتر می شود.»

تعریف و تفسیر اصطلاح

جنبش نرم افزاری

تعریف و تفسیر اصطلاح جنبش نرم افزاری در بیان دو اصطلاح و کلیدواژه جنبش و نرم افزار نهفته است. یک کارشناس امور مرتبط با جنبش نرم افزاری در این زمینه در مقاله ای تحلیلی چنین آورده است: «واژه جنبش این معنا را می رساند که جامعه علمی کشور و جهان اسلام دچار یک نوع رکود و یکنواختی شده است که بایستی با جنبش و انقلابی علمی، آن رکود و سستی را جبران نمود و ایران اسلامی و جهان اسلام را به جایگاه حقیقی خود در تولید و گسترش علوم مختلف رساند. این جنبش به مثابه حرکتی فزاینده است که جامعه علمی جهان اسلامی را به دوره درخشان خود در طول روزگار مجد و عظمت علمی و فرهنگی در سده های دوم تا نهم هجری بازمی گرداند. واژه نرم افزاری هم از جمله اصطلاحاتی است که در علوم رایانه ای و کامپیوتری مصطلح است و البته اینجا معنایی فراتر از معنای متعارف دارد.»

محققین و صاحب نظران برآنند که فرایند علمی موجود در جامعه ما فاقد دو رکن مهم است: یک رکن روحیه علمی است و رکن دوم این است که نظام سیستماتیک علمی اشکال دارد. جنبش نرم افزاری یک حرکت جامع است که این نقیصه را از جامعه علمی ما می زداید. روحیه علمی آن روحیه ای است که در دانشمند، اراده فهمیدن، گشودن باب گفت وگو و نقادی عالمانه را ایجاد می کند و او را منطقی و نوآور بار می آورد.

در تعاریف دیگری که درباره جنبش نرم افزاری مطرح شده، چنین آمده است: «جنبش نرم افزاری به منزله گسستن از گذشته نیست، بلکه بیشتر این معنا را لحاظ می کند که چگونه گذشته را منتج ببینیم و چگونه بتوانیم از گذشته نتیجه های مقبول حاصل کنیم.

دکتر محمدرضا ناری ابیانه می گوید: «با توجه به بیانات مقام معظم رهبری جنبش نرم افزاری دارای فرایند نظریه پردازی، جامعه پردازی و تمدن سازی با هدف سعادت دنیا و آخرت جامعه براساس اسلام ناب محمدی(ص). بدون تردید هر حرکت تحول ساز و توسعه آفرین که افق آینده جامعه ما را ترسیم می نماید، باید مسیر خود را از وضع موجود آغاز نماید. این امر موجب می گردد که بین مقتضیات عصر حاضر و ویژگی های وضع مطلوب، شیب و شتاب حرکت تکاملی دوران گذار تعیین گردد. به منظور آغاز جنبش فراگیر و برقراری ادبیات مشترک با دانشگاهیان، استراتژی حرکت از معلوم به مجهول، از وضع موجود به مطلوب و از جزء به کل و تحقق اهداف به صورت مرحله ای و تدریجی است.»

اصل خودباوری از ضروریات تحقق جنبش نرم افزاری است. «دکتر رضا پورحسین» در این رابطه می گوید: «مردم ایران در سایه روانشناسی «امام و انقلاب» به سطحی از خودباوری ملی رسیده اند که کاملا به توانایی های خویش هشیارند و به آنها اعتقاد دارند. طبیعی است اگر فرد یا افرادی به عیار واقعی خویش هشیار شوند آن را پاس می دارند و همین خودباوری رکن اساسی تحقق نهضت نرم افزاری در کشورمان محسوب می شود.»

به نقل از سایت دانایی