فروشگاه ساز بهبود

زنان ، اینترنت وآموزش از راه دور

مژگان نجفی‌
کارشناس ارشد مدیریت آموزشی
زهرا مردانی‌ولندانی
کارشناس ارشد سنجش واندازه‌گیری
کلید واژه ها : زنان ، آموزش ، آموزش از راه دور ، اینترنت ،آموزش از راه دور بر خط، فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی

چکیده
امروزه پیشرفت فن آوری های اطلاعاتی ـ ارتباطی و گسترش نقش و کاربردهای آن موجب تبدیل شدن جوامع صنعتی به جوامع اطلاعاتی و پذیرش مدل جدیدی از توسعه به نام توسعه دانایی محور شده است که این مدل بر نقش مشارکتی زنان در تحول جامعه تأکید مضاعف دارد. در این راستا یکی ازبزرگترین و مهمترین نیازهای جوامع پذیرنده این مدل توسعه ، گسترش آموزش های زنان و نیز آموزش های مبتنی بر فن آوری های اطلاعات و ارتباطات می باشد. با توجه به محدودیت های اجتماعی، اقتصادی ، فضا و تجهیزات مکانی و زمانی، بهترین راه حل برای آموزش سریع، ارزان و مستمر زنان ، آموزش از راه دور می باشد. آموزش از راه دور که در ابتدا فقط با ارسال جزوه های یا بسته های آموزشی نوشتاری و از طریق پست ارائه می شد. امروزه با گسترش فن آوری های نوین به تحول یافته ترین نوع آموزش از راه دور یعنی آموزش مبتنی براینترنت تبدیل شده است. علیرغم مزایای فراوان آموزش از راه دور بر خط، این نوع آموزش در جوامع درحال توسعه با محدودیت هایی مانند گران بودن تولید محتوای دروس، پایین بودن سواد اطلاعاتی و ... مواجهه می باشند . راهکارهای پیشنهادی برای از بین بردن این محدودیت ها عبارتند از: ایجاد و تولید یک قالب استفاده مختص گروه های مختلف زنان، تدوین سیاست های تشویق کننده دولت در زمینه استفاده از این فن آوری ، انجام مطالعات نیازسنجی با هدف شناخت و درک نیازهای آموزشی زنان، تدوین سیاست های کلان و برنامه های اجرایی برای آموزش و توسعه مهارت‌ها و ...
1-مقدمه
درتاریخ نوین بشری توانمند سازی زنان همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش ها فراروی برنامه ریزان استراتژیک توسعه ملی بوده است. امروزه تدوین رویکردهای مؤثر در زمینه ارتقاء نقش و جایگاه بانوان درعرصه های مختلف اجتماعی و اقتصادی درصدر مباحث بین المللی و مورد توجه جوامع در حال توسعه است. زنان به دلیل ویژگی های جنسیتی و مسائل خاص فرهنگی، مذهبی حاکم ( که معمولاًبه صورت افراط و تفریط جلوه گر می شوند ) از فعالیت سازنده در بسیاری از عرصه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بازمانده اند .واقعیات زیر از این امر حکایت دارد:
- 70 درصد فقیران و 64 درصد بی‌سوادان جهان را زنان تشکیل می‌ دهند ؛ [1]
- زنان دوسوم از کارهای دنیا را بردوش دارند ولی فقط صاحب یک سهم درآمد و یک صدم دارایی‌ها جهان می‌باشند و...
این مقاله درصدد است تا شرایط ایده آل یک جامعه توسعه یافته ونقش زنان را در تحقق آن تصویر نماید .این نقش آفرینی تأثیری متقابل و دو جانبه است که از یک سو اشاره به وظیفه خطیر زنان در جامعه دانایی محور دارد و از سوی دیگر چگونگی شکوفایی و توانمندسازی زنان را با بهره گیری از پدیده نوین آموزش از راه دور برخط ( آموزش از طریق اینترنت ) تشریح می کند . هم‌چنین در این مقاله به نقش زنان در توسعه جامعه دانایی محور، موانع و محدودیت های آموزش زنان ، تعریف آموزش از راه دور و مزایای آن ، محدودیت ها زنان در استفاده از روش آموزش از راه دور و راهکارهای اجرایی برای از بین بردن این محدودیت استفاده شده است.
کلمات کلیدی : زنان ، آموزش ، آموزش از راه دور ، اینترنت ،آموزش برخط، فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی

2- نقش زنان در توسعه جامعه دانایی محور

مشارکت زنان و چگونگی آن در تحقق اهداف توسعه و ایجاد تحول در امور، باوری است که در طول تاریخ موجودیت خود را ثابت کرده است. در اثبات این امر می توان به اخذ جوایز نوبل در رشته های فیزیک، شیمی، ادبیات و صلح و نیز تصدی پست‌های مهم در زمینه‌های علمی ، تجاری و تحقیقاتی، رسانه‌ها و سایر بخش ها توسط آنان اشاره کرد. [2]
بررسى ها و تحقیقات نشان داده است که زنان دربعضى ازمشاغل هم‌چون پرستاری و معلمى کارآمدتر از مردان باشند . براى مثال معلمان زن در مقایسه با معلمان مرد در مقطع ابتدایی به دلیل بعد ژنتیکى و عواطفى که در نهاد آن‌ها به ودیعه گذاشته شده است با کودکان در این مقطع سازگاری بهتری دارند و هم‌چنین زنان حتى در رشته هایى چون کامپیوتر، حرفه خبرنگارى و... کارآمدتر از مردان هستند و زیر و بم کارها را بهتر مى شناسند. [3] امروزه پیشرفت فناوری های اطلاعاتی - ارتباطی وگسترش نقش وکارکرد های آن موجب تبدیل شدن جوامع صنعتی به جوامع اطلاعاتی و پذیرش مدل جدیدی از توسعه به نام توسعه دانایی محورشده است که این مدل بر نقش مشارکتی زنان و پیشرفت بر مبنای جنسیت به عنوان یکی ازپارامترهای مهم و عضو لاینفک استراتژی های راهبردی پیشرفت ، تأکید مضاعف دارد. توسعه مهارت ها و توانمند سازی زنان در زمینه‌های مختلف در جامعه دانایی محور از دو دیدگاه قابل بررسی است:
1- افزایش توانمندی های علمی، ادراکی و شخصیتی زنان متناسب با تغییر وتحولات جامعه؛
رشد و توسعه این مهارت ها نوید بخش کسب شغل بهتر ، زندگی مطلوب تر و نقش پررنگ تر آنان در سازندگی جوامع می باشد. در این رویکرد مسألة توانمندی های زنان به صورت یک کل در سطح جامعه مطرح نیست. بلکه صرفاً پرورش، تقویت و هدایت ویژگی ها و استعدادهای فردی و شخصی زنان مورد نظر می باشد.
2- رویکرد دیگر بر توانمندی ها و ویژگی‏هایی تأکید دارد که جز نقاط قوت و مثبت اکثریت زنان محسوب می‏شود از جملة این ویژگی ها می توان به دقت، ظرافت، حس بویایی قوی تر، حس مشارکت ، همکاری، مسئولیت پذیری بیشتر، ارتباطات انسانی قوی تر و زد و بند کم‌تر اشاره کرد. که این خصوصیات در سطح کلان برای جوامع مفید است . با توجه به خصوصیات مثبت فوق بیشتر صاحب نظران در مطالعات زنان بر این عقیده هستند که باید میزان حضور و مشارکت زنان در سطوح مدیریتی(مناصب سیاسی و در بخش‏های اقتصادی خصوصی یا دولتی ) افزایش پیدا کند. به این دلیل که زنان معمولاً کارنامه پاک‏‏تری دارند و از فساد اقتصادی و دیگر زد و بندهایی که در حرفه‏های گوناگون بیشتر به وسیله مردان صورت می‏گیردبرکنارهستند [4].
رابطه متقابل وتنگاتنگ مفهوم توسعه دانایی محور با پدیده فناوری اطلاعات وارتباطات از یک سو و استفاده از این فن آوری ها در جهت توانا سازی افراد از سوی دیگر نقش کلیدی ومؤثر این فن آوری ها را در شکل گیری جامعه دانایی محور در تمامی ابعاد و ظواهر زندگی وبخش های صنعتی، نظامی، پزشکی، حمل ونقل، کار، منزل و .... نشان می دهد.
بنابراین یکی از بزرگ ترین و مهم ترین نیاز های جوامع پذیرنده این مدل توسعه، گسترش آموزش های مربوط و نیز آموزش های مبتنی بر فن آوری اطلاعات و ارتباطات می باشد. در این راستا و بادر نظر گرفتن گستردگی جوامع، نیاز به تعلیم وتربیت بیشتر برای شهروندان جامعه مدرن، محدودیت های زمانی (برای شاغلین )،کمبود فضا های فیزیکی، فشارکار، محدویت های اجتماعی و اقتصادی برای آموزش زنان با توجه به نقش مؤثر ومفید آن‌ها در فرایند شکل گیری جامعه دانایی محور، بهترین راه حل برای آموزش سریع ،ارزان و مستمرآنان آموزش از راه دور بر خط مبتنی بر اینترنت می باشد.که بزرگ‌ترین دست‌آورد این‌گونه آموزش‌ها کمک به یادگیری عمومی ، مداوم و در نهایت تربیت نیرو های متخصص و با معلومات به روز و کار آمد در زمینه های مختلف ومورد نیاز جوامعی است که پیوسته وبه سرعت در حال دگرگونی و تغییر می باشد . بنابراین آموزش زنان به منظور شکوفایی وتوانمند سازی و هدایت نیروی سازنده آنان نیز یکی ازراهبردهای کلیدی جامعه دانایی محور به شمار می رود. وفقط از این زنان آموزش دیده می توان انتظار داشت که نقش عظیمی در تحول جامعه اطلاعاتی ایفا نمایند .

3- آموزش زنان در ایران، موانع و محدودیت ها
نتایج بدست آمده نشان می دهدکه نگرش ها نسبت به مسأله آموزش زنان تا قبل از دوره قاجاریه به صورت سنتی و حاکی از بی تفاوتی جامعه به زنان است .به گونه ای که اکثر زنان د رجهل به ســـر
می بردند . پس از ورود به عصر قاجاریه و آغاز روابط ایران با اروپا زمزمه های لزوم آموزش زنان از دهان فرنگ رفتگان آغاز شد . و با ساخت مدارس دخترانه و همگانی شدن آموزش به صورت کند و آهسته پیگیری گردید. نهضت مشروطیت با اینکه منافع کمی را برای زنان ایرانی در پی داشت ، به این روند سرعت بخشید .در عصر پهلوی مساله آموزش زنان به طور رسمی و دولتی مطرح شد اما نتوانست به طورشایسته پاسخگوی نیاز های آموزشی آنان باشد ؛ [5].آموزش زنان چه در عصر قاجار و چه پهلوی تحت الشعاع سیاست های غرب گرایانه و ضددینی دولت ها قرار داشت و عاملی برای گرایش جامعه زنان ایرانی به سمت فرهنگ غرب بود. پس از انقلاب با توجه به نگرش اسلام گرایانه امام خمینی ارزش و اعتبار دینی و خانوادگی زنان مد نظر قرار گرفت و طبق اصل سی ام قانون اساسی ایران ، حق برخورداری از آموزش و پرورش را بدست آوردند و مشارکت آنان در رشد و توسعه جامعه و ابعاد مختلف سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی امری لازم و ضروری به حساب آمد.
از دید جهانی نیز و بر اساس جامع ترین اسناد بین المللی (کارپایه عمل پکن و کنوانسسیون رفع تبعیض نسبت به زنان) آموزش زنان مهم ترین عامل در رشد وتوسعه آنان و نیز به عنوان ابزاراصلی توانمند سازی مطرح شده است .براین اساس کارپایه عمل پکن 6 هدف استراتژیک زیر را در دستور کار خود قرار داده است:
- تضمین دسترسی برابر زنان به آموزش
- از بین بردن بی‌سوای در میان زنان
- به سازی دسترسی زنان به آموزش حرفه‌ای ، علوم ، فن آوری
- ایجاد آموزش فارغ از تبعیض
- پیشبرد آموزش و پرورش مادام‌العمر برای زنان و دختران ؛ [6 ]
هم‌چنین بخش سوم ماده 10 کنوانسیون رفع تبعیض نسبت به زنان به موضوع تساوی در آموزش زنان و دختران اختصاص یافته است دراین بخش دولت‌های عضو متعهد شده اند کلیه اقدامات مقتضی جهت از بین بردن تبعیض علیه زنان به منظور تضمین حقوق مساوی با مردان در زمینه آموزش و پرورش(به ویژه دسترسی به برنامه درسی یکسان ، امتحانات یکسان ، معلمینی دارای مهارت‌ها و صلاحیت‌های هم‌ طراز و محل ها و امکانات آموزشی با کیفیت برابر )به عمل آوردند. با این وجود اجرای تعهدات آموزش زنان در جوامع در حال توسعه با موانع و محدودیت های زیادی مواجه است که مهمترین آن ها عبارتند از :

1-3- موانع و محدودیت های فرهنگی و اجتماعی
موانع ومحدویت های فرهنگی واجتماعی حاکم بر جامعه از باورها و تفکرات غلط و تحت فرهنگ مرد سالاری شکل گرفته است.به عنوان مثال ازدواج زود هنگام یا تعصبات خانوادگی در مورد ترک منزل وعواقب احتمالی ناشی از حضوردراجتماع، محرومیت به دلیل اختلافات قومی وقبیله‌ای‌یا کاراجباری زنان برای تأمین معاش خانواده از مهم ترین موانع ومحدویت های فرهنگی و اجتماعی در کشور های در حال توسعه به شمار می رود.

2-3- تعهدات شغلی یا شخصی زنان
نارضایتی کارفرمایان از آموزش کارکنان زن به دلیل منفک شدن زنان از محل کار و همچنین تعهدات‌شخصی زنان نسبت به همسر و فرزندانشان مانعی جدی برای شرکت در کلاس های آموزش حضوری می باشد. چرا که مسئولیت تربیت فرزندان در خانه بر عهده زنان است وحال اگر زن شاغل باشد بار دوگانه ای را به دوش می کشد و با محدویت ها و آسیب های جسمی فراوانی ازجمله بی خوابی و تضعیف سیستم امنیتی بدن و... روبرومی گردد.

3-3- ناکارآمدی نظام فعلی آموزشی
نظام فعلی آموزش به خصوص درزمینه آموزش مهارت های ضروری بازار کار ( وابستگی، مسئولیت وقت شناسی، کارگروهی، خود مدیریتی و ... ) کارایی و کفایت لازم را ندارد[7 ]. بنابراین دلیل عمده نگرانی و انتظار خانواده ها، یافتن کار مناسب بعد اتمام تحصیلات است و شرایط موجود ( عدم تطابق فرایند آموزش با محیط واقعی کار ) به بدبینی وایجاد باور بی فایده بودن تحصیلات از سوی والدین و دانش آموزان یا دانشجویان منجرمی شود واین امر سبب به از بین رفتن ارزش واقعی آموزش وتحصیلات در بین زنان و دختران می باشد.

4- 3- عدم فرهنگ سازی مناسب از طرف دولت ها در خصوص فواید آموزش در بین زنان
فرهنگ سازی مناسب از سوی دولت ها در خصوص یادگیری مستمر، پیامدهای آتی و تأثیرات مثبت آن در زندگی فردی و خانوادگی زنان ( اشتغال ، افزایش درآمد، استقلال فردی . تربیت فرزندان و ... ) منجر به اشاعه فرهنگ آموزش در جوامع می گردد.
5- 3- عدم ثبات سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی
عدم ثبات سیاسی، اقتصادی واجتماعی مانند جنگ، کودتا، انقلاب، تورم های مهار نشده وبلایای طبیعی(سیل، زلزله و...) به‌ویژه درمناطق آسیای مرکزی و خاورمیانه که تأثیرات منفی آن برجنبه های مختلف زندگی وازجمله آموزش را مشهود است. [8]
6- 3- نداشتن اعتماد به خود ، عزت نفس و خود ادراکی
تفکرات غلط، نوع جامعه پذیری و تبعیض هایی که زنان از بدو تولد در خانواده و سپس اجتماع با آن درگیر می باشند منجر به ازبین رفتن اعتماد به نفس، عزت نفس وخود ادراکی در بین آنان می گردد و نداشتن خصوصیات فوق وموانع اساسی دیگر (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و...) مانع از پذیرش و پیگیری امر آموزش در بین دختران وزنان می گردد.
با توجه به مشکلات ومحدویت های فوق و ظهور فن آوری نوین، آموزش از راه دور به عنوان ابزاری مناسب جهت پاسخ گویی به این موانع ومحدویت ها می باشد در این قسمت ابتدا تاریخچه شکل گیری، تعریف وسپس مزایای مزایای این آموزش آورده شده است.
4- تاریخچه آموزش از راه دور در جهان و ایران
نوع آموزش سال میلادی ردیف
شروع آموزش مکاتبه ای در آمریکا 1800 1
درکشورهای اروپا 1840 2
تأسیس اولین دوره دانشگاهی با استفاده از شیوه آموزش از راه دور 1892 3
روش‌های بهره گیری از آموزش غیرحضوری مبتنی بر فن آوری ( رادیو ، تلویزیون و... ) و طرح دانشگاه آزاد1از سوی کشور انگلستان 1900 4
ذخیره اولین متن آزمایشی به صورت رقومی در رایانه 1960 5
ساخت اولین کتاب الکترونیکی 1970 6

 المعارف{ساخت اولین کتابخانه الکترونیکی در دانشگاه کلمبیاوانتشار دایر 26 جلدی به صورت الکترونیکی
1980 7
ارائه درس اینترنتی به صورت آزمایشی در دانشگاه های آمریکا، اروپا، هند و هم‌چنین ارائه نخستین کلاس‌های مجازی از طریق پست الکترونیکی 1990 8
ارائه اولین دوره آموزشی تحت وب 1996 9
پدید آمدن دانشگاه مجازی 1997 10
حضور دو نهاد آموزشی سنتی و مدرن (مجازی) در کنار هم در دانشگاه‌ها یا آموزش ترکیبی2 [9].
1999 11


آموزش از راه دور در ایران نیز سیر تکوینی خاص خود را به شرح زیر طی کرده است:

- بهره گیری از ابزار های کمک آموزش دیداری- شنیداری شامل نمایش اسلاید و فیلم های آموزشی در کلاس های درس
- آموزش همگانی از طریق تلویزیون آموزشی ملی ایران
- آموزش از راه دور دانشگاهی به صورت تجربه کوتاه دانشگاه آزاد قبل از انقلاب
- شروع به کار دانشگاه پیام نور بعد انقلاب
- ورود صنعت رایانه به ایران و رشد ونفوذ رایانه های شخصی در میان اقشار
- شروع فعالیت دانشگاه ها و مؤسسات کشور در زمینه آموزش الکترونیکی در سالهای 1378-1377 دانشگاه اینترنتی ایران، علوم حدیث 1378، تهران 1381، دانشگاه های شیراز 1382، علم و صنعت 1383 دوره ها ی کارشناسی و 1384 دوره های کارشناسی ارشد ، البرز 1384، تهران 1381 . [10]

5- تعاریف آموزش از راه دور
در یک تعریف کلی آموزش از راه دور به شکلی از آموزش اطلاق می شود که معلم و فراگیر به لحاظ فیزیکی از هم فاصله دارند و فاقد ارتباط نزدیک ورودررومی باشند [11]. بنابراین یاددهنده به ابزارهایی برای انتقال دانش و مهارت به یادگیرنده نیازمند است و حداقل از یکی از وسایل ارتباطی مانند جزوه، نوار های صوتی و تصویری، سی دی، دیسک های فشرده تعاملی و رسانه هایی نظیر اینترنت، اکسترانت، تلویزیون محاوره ای یا ماهواره استفاده می کند .
با توجه به ویژگی های مذکور دوروش کلی برای آموزش ازراه دور یا مجازی قابل شناسایی است:
آموزش از راه دور صرفاً مکاتبه ای یا نا برخط : که اساساً مبتنی برقواعد آموزش سنتی است که نیازمند حضور معلم و ابزارهای آموزشی ( کتاب ، نوار ، ویدئو و ... ) می باشد [12 ] . در این نوع آموزش به دلیل فاصله مکانی بین معلم و فراگیر ارتباطات، به صورت متون چاپی (کتاب، جزوه، مقاله، مجله و...) هدایت می شود. به عبارتی مطالب درسی به صورت بسته های آموزشی نوشتاری از طریق پست برای فراگیران ارسال می گردد و ارتباط بین استادان و دانشجویان با مدرسه یا مؤسسه با نامه نگاری برقرار می شود.
آموزش مبتنی براینترنت یا برخط : شکل تازه ای از آموزش از راه دور است که عبارت است از ارائه محتوای آموزشی و تجربیات اساتیدمجرب هر رشته از طریق فن آوری های اطلاعات و ارتباطات به فراگیران علاقمند. [13 ] به بیانی دیگر استفاده از فن آوری های شبکه برای طراحی، انتخاب، اداره کردن و توسعه آموزش که امکان یادگیری سریع تر ، ارزان تر و قابل دستیابی برا ی همگان را فراهم می کند .
6- مزایای آموزش از راه دور برخط برای حل مشکلات مذکور
1-6 - امکان یادگیری ، برای هر فرد در هر زمان و مکان به صورت مادام العمر
در آموزش برخط، ضرورت حضور آموزش گیرنده و آموزش دهنده در یک کلاس درس در ساعات مقرر کاهش می یابد و یا از بین می رود. به عبارت دیگر هر فراگیر می تواند در هر ساعتی و از هر مکانی که بخواهد از طریق یک دستگاه رایانه از منزل، از محل کار و یا هر جای دیگر، به محیط آموزش مجازی متصل شده، آموزش ببیند و به هر مقدار که لازم بداند آن را تکرار کند، بدون آن‌که مزاحم فراگیران دیگر باشد. بدین لحاظ این روش در حذف موانع و محدودیت های آموزشی زنان و دختران مفید است .
2-6 منفک نشدن زنان از محل کاریا منزل
این امرباعث کاهش نارضایتی کارفرمایان، یا همسران باآموزش زنان و دختران می گردد چرا که در این روش زنان و دختران اجباری به ترک منزل و یا محل کار خود را ندارند. هم‌چنین در زمان رفت و هزینه ایاب و ذهاب صرفه جویی می شود. بدین لحاظ این روش در حذف موانع و محدودیت های آموزشی زنان و دختران مفید است.
3-6- امکانات این نوع آموزش برای بازماندگان از تحصیل
دانش آموزان مردود شده ، معلولان جسمی و بیماران خاص، مجرمان قضایی و زندانیان ، جمعیت عشایری افرادی باز مانده از تحصیل می باشند که می توانند از این روش آموزش ببینند.
4-6- شناخت فرصت های تازه برای مشارکت زنان در اجتماع(کار آفرینی)
ترکیب جمعیت جوان کشور، مشکل اشتغال بانوان تحصیل‌کرده، ضرورت ایجاد فرصت‌های شغلی و نیز روند کاهش درآمدهای نفتی از عوامل عمده‌ای هستند که باعث شده سیاست‌گزاران و تصمیم ‌سازان کلان کشور به منبع درآمد دیگری به غیر ازنفت اندیشه کنند و آن منبع جز فکرهای نو و خلاقیت های گروه کارآفرینان چیز دیگری نمی‌تواند باشد [14]. مدل "یادگیری ساختار دانش و توانایی حل مشکل" که از نظریه ساخت گرایی پیاژه اقتباس شده به عنوان یکی ازرویکرهای مورد استفاده در آموزش مبتنی بر اینترنت دارای توانایی لازم برای تبدیل فراگیر به فردی با قدرت تصمیم‌گیری بالا و حل‌کننده خلاق مشکلات و به بیانی دیگر یک" کارآفرین " می باشد [15]. که دارای خصوصیات منحصر به فرد و موردنیاز زنان جوامع امروزی است. خصوصیاتی از قبیل اعتمادبه نفس ، مخاطره پذیری ، عکس العمل مثبت در برابر مشکلات، هدف گرا، مستقل، توانا در برقراری ارتباط و...
5-6- پاسخ‌گویی به نیازهای روزافزون آموزش عالی زنان
با توجه به اینکه هر ساله تعداد متقاضیان شرکت کننده دختر در آزمون ورودی دانشگاها افزوده می شود برای مثال 70 درصد از ثبت نام کنندگان آزمون ورودی سال 1385 دانشگاه های سراسری دختر بوده اند این نوع آموزش پاسخ مناسبی برای متقاضیان آموزش عالی می باشد.

6-6- افزایش سواداطلاعاتی وآشنا ساختن زنان ( معلم ، دانشجو و کارمند) با مفاهیم پایه فناوری اطلاعات
استفاده از این روش در امر آموزش مستلزم داشتن سواد اطلاعاتی (تسلط کافی به مهارت های هفت‌گانه رایانه )می باشد که این امر منجر به افزایش کیفیت فعالیت های آموزشی ، پژوهشی ، اداری وبه‌طور کلی افزایش کیفیت و کارایی بهینه امور می گردد.

7- 6- ارتقا کیفیت آموزش از طریق ایجاد شیوه های متنوع و فرصت های
یادگیری با استفاده از فناوری های نوین( تالارهای گفتگو ، امکانات شبیه سازی ، تجهیزات تعاملی چند رسانه ای شامل صوت، صدا ، تصویر و متن) منجر به تمرین و تکرار آموخته ها و دانسته ها ی گردد و این ابزارها راهی برای تسهیل ابهامات فراگیر وتسریع فرآیند یادگیری می شود .
8-6- اقتصادی و مقرون به صرفه بودن آموزش برخط با توجه به کمبود بودجه
برای تأمین فضاهای آموزشی لازم یا استخدام مدرسین با تجربه دولت ها باید هزینه های گزافی را صرف نمایند ولی در روش آموزش اینترنتی این هزینه ها یک بار انجام می گردد.
9-6- امکان بهره گیری از فرصت های برابر آموزشی برای زنان( طبقه متوسطه ، کم درآمد و مناطق دور افتاده)
با توجه به این‌که امکانات آموزشی در سراسر کشور یکسان نمی باشد این آموزش ابزاری برای از بین بردن نابرابری های آموزشی در مناطق دور افتاده و صعب العبور می شود.استفاده از این نوع آموزش در مناطق دور افتاده منجر به دسترسی به مدرسان متخصص و مجرب در رشته های مختلف می گردد که این امر سبب افزایش قابل توجه کیفیت آموزش و سطح اطلاعات در منابع درسی می گردد.
10 – 6- توانا سازی زنان در جوامع دانایی محور
این آموزش قادر است زنان را در زمینه مهارت های تکنولوژیکی، ارتباطی( شرکت در اجتماعات انجمن های مختلف تشکیل روابط با گروه های جدید )، محاسباتی، مهارت های تفکر نقادانه و حل مساله، روابط فردی، ارزش گذاری و کنترل قابلیت ها ی خود، مهارت های شخصی، مشارکت اجتماعی، آگاهی های سیاسی وحقوقی توانا سازد که این امر منجر به اشتغال زایی زنان واز بین بردن معضل مدرک گرایی بدون تخصص می شود.

7- محدودیت ها ی آموزش زنان با استفاده از اینترنت در ایران
علی‌رغم تمام مزایای گفته شده، در اجرای آموزش مجازی در کشور های در حال توسعه وایران محدویت ها ومشکلاتی وجود دارد که در زیر به برخی از این موانع ومشکلات اشاره شده است.
1-7- پهنای کم باندهای مخابراتی
پهنای کم باند های مخابراتی مشکلاتی نظیر سرعت پایین به نمایش در آمدن تصاویر و در نتیجه از بین رفتن توالی حرکات گوینده و قطع و وصل های پی در پی را باعث می شود واین امر موجب دلسرد شدن فراگیران می گردد.
2-7- هزینه های سرسام آور اولیه
برای اجرا وعملیاتی شدن این نوع آموزش و توسعه آن نیاز به زیر ساخت های مخابراتی شبکه های ارتباطی (اینترانت، اینترنت) می باشد که فراهم نمودن این تجهیزات هزینه های گزافی را به دنبال دارد.
3-7- گران بودن تولید محتوای دروس
تولید محتوای دورس به روش الکترونیکی باتوجه به ضرورت طراحی و تولید برنامه های خاص برای اقشار مختلف زنان ( منطقه سکونت، سن، لهجه، سطح سواد ،تفاوت های فرهنگی و ... ) هزینه های تولید دروس را چند برابر می نماید.
4-7- اضطراب در استفاده از رایانه
برخی افراد به سادگی از رویارویی با رایانه و استفاده از آن دچار هراس و اضطراب می شوند.علاوه براین عوامل دیگر مانند سن، جنسیت میزان تحصیلات وتجارب استفاده از رایانه در شدت و ضعف این نوع استرس مؤثرمی باشد.
5-7- پایین بودن سواد اطلاعاتی
پایین بودن سواد اطلاعاتی و نیز دانش زنان موجب دسترسی محدود آنان به امکانات و وسایل کمک آموزشی ( رایانه و اینترنت ) می شود طبق تحقیقات به عمل آمده تعداد کاربران اینترنت در ایران 5/3 میلیون نفر است که با احتساب کل جمعیت کشور و در نظر گرفتن ضریب نفوذ اینترنت در ایران، تعداد این کاربران 5 درصد کل جامعه، می باشد. که نشان می دهد حداقل فاصله رقومی1 ایران با اروپا حدود 13 برابر است. .همچنین بر حسب آمار منطقه ای زنان تنها 6 درصد از کاربران اینترنت را در خاورمیانه تشکیل می دهند [16 ] .
6 -7- عدم توجه و یا آشنایی مسئولان و مدیران دولتی به مزایای آموزش اینترنتی
مقوله فن آوری اطلاعات و مزایای آن به ویژه در حوزه آموزش ( مانند کاهش هزینه ها ، افزایش بهره وری، صرفه جویی در زمان وکمک به رشد عدالت اجتماعی ) ومخصوصأ آموزش زنان برای مسؤلان ومدیران دولتی روشن نیست.
8-7- عدم تدوین خط مشی مناسب برای پیاده سازی و توسعه آموزش از راه دور
نبودن تدوین خطی ومشی های مناسب و منطبق با اهداف و امکانات گروه های هدف برای اجرای آموزش مجازی یکی از محدویت های اجرای این آموزش ها در کشور های در حال توسعه می باشد.
8-8- عدم رعایت استانداردهای شناخته شده در این نوع آموزش
عدم رعایت استاندارد ها ی شناخته شده (شامل استانداردهای فنی ، پشتیبانی ، نگهداری وتوسعه از سوی طراحان و مجریان در تعریف و نیازسنجی پروژه آموزش ازراه دورمنجر به اخلال در روند آموزش، هم‌چنین ایجاد بدبینی نسبت به قابلیت فناوری های اطلاعاتی / ارتباطی در آموزش و نیز صرف هزینه های دیگر جهت رفع مشکلات ایجاد شده ، بازنگری و پیاده سازی مجدد می گردد علاوه بر موارد فوق در فرآیند یادگیری الکترونیکی موانع دیگری هم وجود دارد. این موانع طبق نظر پژوهشگران عبارتند از: موقعیتی، دولتی ، وضعیتی، اطلاعاتی.
موانع موقعیتی آن‌هایی هستند که از موقعیت جاری فرد درزندگی نشأت می گیرند.
موانع دولتی از خط مشی ها، رویه ها و عملکردهای حکومتی بر می آیند.
موانع وضعیتی مرتبط به ارزش ها، اعتقادات، نگرش ها و تجارب زندگی فردی کاربر می باشند.
موانع اطلاعاتی مربوط به فقدان دانش در مورد اهمیت فرصت های یادگیری است. [17]

8- راهکارهایی برای از بین بردن محدودیت های آموزش از راه دور برخط
1- 8- ایجاد و تولید یک قالب استفاده
فراهم کردن تعلیم و تربیت و آموزش برای جامعه‌ بزرگ و متنوع زنان (در رده های مختلف سنی و تحصیلاتی و سطوح مختلف خانوادگی ، فرهنگی، اجتماعی) با گستره‌ای از اهداف وشیو های مختلف یادگیری( روش های متناسب باتفاوت های فردی فراگیران) نیاز به قالب و شکل جدیدی از آموزشی دارد. که با استفاده از فن آوری های جدیدباید این تغییرات عمده‌ را در محیط یادگیری ایجاد کرد.
2- 8- تدوین سیاست‌های تشویق کننده دولت در زمینه استفاده از فن آوری
تدوین سیاست های تشویق کننده دولت مانند تقویت زیر ساخت های لازم و ایجاد خطوط تلفن کارآمد، تخصیص یارانه، وام های طویل مدت، کسر هزینه های برق یا تلفن برای استفاده کنندگان آموزشی اینترنت، نظارت بر عرضه مستقیم رایانه، کارت های اشتراک اینترنت به عنوان ابزارهای اصلی تسهیل در اجرای این فرایند می باشد.
3- 8- ایجاد جذابیت و مقبولیت
برای ایجاد یک کاربرد جامع از آموزش برخط باید حس نیاز و جذابیت در زنان به وجود آید. انتقال دهندگان دانش باید سلایق، گرایشات و جذابیت های مخصوص زنان را در نظر بگیرند و به بزرگ نمایی نقاط ضعف سیستم آموزش سنتی بپردازند و نکات قوت این نوع آموزش را مهم جلوه دهند تا زنان با رغبت بیشتر از آن استقبال کنند. [18]
4- 8- بررسی راهکارها ی ایجاد انگیزش
استفاده از محتوای مناسب و طراحی آن به صورت جذاب ، تعاملی ، حسی و ارتباطات و تبلیغات در زمینه مزایای این نوع آموزش برای ، تأثیرات آن بر جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی موجب ایجاد انگیزه در استفاده از این روش می شود..
5 -8- اختصاص ساعاتی از روزهای تعطیل برای استفاده زنان (تحصیل کرده یا شاغل) از سایت های مدارس یا دانشگاه ها
اختصاص ساعاتی از روز های تعطیل برای استفاده از سایت های مدارس ودانشگاه هاجهت آشنایی با اینترنت و شیوه های جستجوی اطلاعات در آن برای افزایش سواد اطلاعاتی و تجارب زنان دراستفاده از فن آوری های نوین ( خدمات ایمیل ، خرید اینترنتی و کارهای بانکی از طریق اینترنت) منجر به افزایش تمایل نسبت به آموزش های برخط خانگی می گردد
6- 8- انجام مطالعات نیاز سنجی با هدف شناخت و درک نیاز های آموزشی زنان
انجام مطالعات نیاز سنجی با هدف شناخت نیازهای اطلاعاتی آنان در گروه های مختلف سنی، تحصیلاتی، سطوح مختلف خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی منجر به اجرای تهیه محتوای الکترونیکی هدف مند می گردد.
7- 8- تدوین سیاست های کلان و برنامه های اجرایی برای آموزش و توسعه مهارت ها وتوانمندی های زنان در جهت تحقق جامعه دانایی محور مانند برگزاری دوره های هرمی آموزش کوتاه مدت مهارت های استفاده از فن آوری های ارتباطی (از سطوح ساده و ابتدایی تا عالی برای گروه های مختلف ازجمله بیکاران، زنان خانه دار، تحصیل کردگان جویای شغل ) با استفاده از امکانات کمیسیون های امور بانوان.مانند آموزش های غنی سازی زندگی خانوادگی و کارآفرینی که برای نمایندگان این کمیسیون در مرکز استان ها ارائه می گرددو این افراد به نوبه خود ناقل این اطلاعات به دیگر زنان هستند .

9- نتیجه گیری
امروزه با توجه به نقش و تأثیر عمده زنان در امر فعالیتهای اقتصادی و تولیدی، ضرورت توانا سازی آنان به لحاظ لزوم مشارکت فعال در توسعه اقتصادی و امر تولید، بیش از پیش اهمیت یافته است وتمامی اندیشمندان و متفکران برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی در این مبحث که زنان نیز باید مانند مردان به نیروهای توانا تبدیل شوند، اتفاق نظر دارند. اما برای عملکرد مؤثر در یک جامعه‌ مدرن و دانایی محور ، زنان به تعلیم و تربیت پیشرفته ای نیاز دارند. ساختار و محتوای فعالیت‌های یادگیری، باید زنان را برای کسب دانش، مهارت‌ها، ارزش‌ها، طرز برخوردها و ... آماده کند؛ آن‌ها را برای مشارکت و مسئولیت‌پذیری در زندگی اجتماعی‌شان توانمند سازد، تعلیم و تربیت باید به آن‌ها کمک کند تا خود را با تغییرات محیط پیرامون شان سازگار سازند. هم‌ چنین کمک کند تا یادگیری را مطابق با نیازهای فردی و علائق شخصی‌شان به طور مستمر ادامه دهند. در این راستا استفاده از فن آور ی های اطلاعاتی – ارتباطی بهترین راهکار برای درگیر کردن زنان درفرآیند ضروری یادگیری مداوم می باشد. به عبارت بهتر ویژگیهای زندگی در جامعه مدرن، زنان را از یک سو به دریافت مداوم و مستمر آموزش های مورد نیاز و از سوی دیگر روی آوری به جنبه های جدید آموزش ( آموزش از راه دور و آموزش مجازی ) واداشته است.در این بین نفوذ و گسترش اینترنت ( به عنوان یکی از فن آوری ها نوین آموزشی ) ارتباطات، فراگیری دانش، آموزش و انتقال مهارت‌ها و تعلیم و تربیت روزآمد، موفقیت افراد و جوامع مردم‌سالار را در فرآیند اقتصادی و اجتماعی آسان تر کرده است [19].
این شیوه از آموزش با به کارگیری امکانات اینترنت نظیر صفحات پیام، اتاق های گفتگو و کنفرانس های رایانه ای، فضای مجازی آموزش را بسیار کارآمدتر از محیط واقعی بازسازی نموده است. که با استفاده از آن فراگیران زن می توانند در مدت کوتاهی، اطلاعات زیادی کسب نمایند. علاوه بر این استفاده از اینترنت با افزایش انگیزه یادگیری در زنان ( از طریق تجهیزات تعاملی و شبیه ساز ها ) ، سبب تقویت روحیه، اعتماد به نفس وقدرت مقابله خلاقانه با مسائل و مشکلات زندگی شغلی یا شخصی و خانوادگی می شود [20].



1 نقش زنان در توسعه جامعه دانایی محور. قابل دسترسی در سایت
http://zanan.isfedu.com/Default.aspx.tabid=117
2 استراتژی های آموزشی یونسکو در کشورهای در حال توسعه. قابل دسترسی در سایت سازمان فرهنگی و اجتماعی یونسکو.
3 جلیلی، بهروز. (1385) زنان شاغل، مسئولیت و چندگانگی. مصاحبه با ارمغان جوادنیا. روزنامه کار و کارگر. 15/12/83
4 اشتری، بهناز. توانمند سازی زنان در حرفه وکالت. قابل دسترسی در سایت
http://zanan.infedu.com

5 صیفی، زینب. (1382). بررسی روند آموزش زنان از دوره باستان تاکنون با تأکید بر زمینه های فرهنگی- اجتماعی. قابل دسترسی در سایت www.ui.ac.ir/grd-sts/abstracts
6 منبع شماره 2
7 مهرعلی زاده، یداله. (1384). جهانی شدن ،‌ تغییرات سازمانی و برنامه ریزی توسعه منابع انسانی. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز
8 توکلی دارگانی، لیلا. تأثیر فن آوری اطلاعات بر حضور زنان در جامعه. قابل دسترسی در سایت انسان گلوبال.
9 منتظر، غلامعلی. (1380). دانشگاه مجازی. فصلنامه زمستان کتابداری و اطلاع رسانی. شماره 21.
10 از آموزش مکاتبه ای تا آموزش مجازی اینترنتی (1383). قابل دسترسی در سایت
www.amoozegar.com

11 شمسی فرد، مهرنوش و دهداری، زهره. (1383). سیستم آموزشی هوشمند مبتنی بر هستان شناسی. از مجموعه مقالات دومین همایش آموزش الکترونیکی. تهران.
12 منبع شماره 9
13 بهشتی، زهرا. (1383). بررسی نقش آموزش الکترونیکی در حل مشکلات آموزش سنتی و استفاده از آن برای همگانی کردن امر تعلیم و تربیت در ایران. از مجموعه مقالات دومین همایش آموزش الکترونیکی.
14 پاریاد، رحمان. نقش کارآفرینی در اشتغال زنان دانشگاهی. دانشگاه لرستان ، قابل دسترسی در سایت
www.eshteghal.ir/publications/?OTD=2338 | PID=17
15 فتاحیان، حسام الدین. (1382). نقش ICT در آموزش. مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، مجله الکترونیکی. موج سوم. شماره اول، دوره چهارم.
16 منبع شماره 8
Wentling| Timl and other. (2000). E-learning a Review of literature. University of orbanna. Allstate Insurance Company. Sears. Roebuck and Eastman Kodak Company. Pp: 208-225 17
http://www.Traininguniversity.com/2003/tu-ask.php
18
19 عطاران، محمود. (1381). جهانی شدن، فن آوری اطلاعات و تعلیم و تربیت. تهران. انتشارات آفتاب مهر.
20 زارع، عباس. دانشگاه مجازی و مدارس هوشمند. (1383). از سری مقالات مرکز اسلامی آموزش از راه دور. قابل دسترسی در سایت www.icde.net