فروشگاه ساز بهبود

بررسی میزان استفاده زنان فرهنگی از اینترنت
فرخ رو جلیلی
کارشناس ارشد روانشناسی وآموزش کودکان استثنایی
مشاور مرکز مشاوره وخدمات روانشناختی آموزش وپرورش بیرجند
کلید واژه ها : اینترنت ، فرهنگی
چکیده
با توجه به نقش روز افزون اینترنت در اطلاع رسانی ، دانش افزایی وبه روزرسانی اطلاعات ، بررسی میزان استفاده دبیران به عنوان عاملین اصلی آموزش ، ضروری به نظر می رسد .
پژوهش حاضر با روش پیمایشی ،به بررسی میزان استفاده زنان فرهنگی از اینترنت می پردازد.جامعه آماری این پژوهش زنان فرهنگی شهر بیرجند می باشد.
نتایج نشان میدهد :
43.5% از زنان فرهنگی تا کنون اصلا و32.9% در حدکمی ،17.5%درحد متوسط وتنها 5%در حد بیشتر از متوسط ازاینترنت استفاده نموده اند. 24.7% افراد ( بیشترین تعداد )علت عدم استفاده از اینترنت را عدم آشنایی گزارش نموده اند.
بیشترین میزان استفاده (18.8%) از سایتهای علمی ، تخصصی بوده و22.5% (بیشترین تعداد) از کاربران فرهنگی به منظور کسب اطلاعات علمی از اینترنت استفاده نموده اند. .
43.5% اظهار داشته اندکه هیچگونه آشنایی با سایتهای کار امد ندارند.و85.9% تاکنون هرگز به سایتهای مربوط به زنان مراجعه ننموده اند.
57.6% (بیشترین تعداد ) برابری فرصتها بین زنان ومردان را از نظر استفاده از اینترنت در حد هیچ می دانند.
88.2% از زنان فرهنگی هرگز به کافی نت مراجعه نکرده اند.که دراین میان 48% به علت داشتن کامپیوترشخصی و23.3% از افرادیکی از علل اصلی عدم مراجعه خود را نامناسب بودن فضای کافی نت برای حضور زنان گزارش کرده اند.
نتیجه گیری:متاسفانه علی رغم اعتقاد زنان فرهنگی به نقش موثر اینترنت در ارتقاء شغلی ، میزان استفاده از اینترنت در بین آنان اندک است که جای تامل دارد .
مقدمه

حجم روزافزون اطلاعات علمی موجود در اینترنت وتاثیر انکارناپذیر ان دردستیابی سریع به اطلاعات،حوزه آموزش وپژوهش را متحول نموده است .اینترنت امکان دسترسی به اطلاعات ارزشمند ،جدید وگستردهای را در زمان کوتاه ، فراهم نموده وفرصتها وامکانات نوینی جهت ارتقاءعلمی دراختیار کاربران قرار می دهد.
بسیاری از کشورها وسازمانها ،محیط اینترنت را سریع ترین وکم هزینه ترین راه برای تبادل اطلاعات تشخیص داده اند.آمارهایی که توسط سازمانها وموسسات مختلف ارائه میشود نیز حکایت از رشد و استفاده روزافزون از خدمات اینترنت در سراسر جهان از جمله ایران دارد. (کوشا ،1380 ،106نقل از وکیلی مفرد )

بیان مسئله

گستردگی طیف اطلاعات وروزآمدبودن آن،اینترنت را اولین شاخص عصر اطلاعات ساخته است.(آنچه در مورد اینترنت باید دانست ،1375) امروزه در تمامی حوزه های علم از امکانات وقابلیتهای اینترنت برای فعالیتهای علمی ، آموزش وپژوهش استفاده می شود.
تکنولوژی جدید،تولید علم را سرعت بخشیده چنانکه هر لحظه کشف جدیدی به دانش روز افزوده می شود .با توجه به سرعت روزافزون تولید علم زمانی آموزش موفق واثربخش خواهد بودکه همگام باپیشرفت علم باشد .لازمه ی این امر ،توانمندی معلمان در بهره گیری از اطلاعات جدید علمی است.بنابراین انجام تحقیقاتی در زمینه میزان آشنایی واستفاده معلمان از اینترنت به عنوان یک رسانه بی نظیر در انتقال وتعامل اطلاعات، کاملا محسوس است .
معلمان عاملین اصلی آموزش به نسل جوان می باشند.وانتظار می روداز دانش وامکانات استفاده از خدمات اینترنتی در جهت دسترسی به دانش روز برخوردار باشند.
بدیهی است آینده علمی دختران امروز ومادران فردا تحت تاثیر دانش معلمان زن می باشد بنابراین لازمست بدانیم تعلیم دهندگان دانش آموزان دختر به چه میزان از دانش روز بهره می برند .
زنان بطور بالقوه 50 درصد مصرف کنندگان تولیدات و خدمات و نیز نیروی کار فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات را تشکیل می‌دهند ، اما در سطح کشور‌های منطقه آسیا و اقیانوسیه همانند سایر نقاط دنیا، زنان و مردان به طور برابر از گستره و رشد کاربرد فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برخوردار نشده‌اند. زنان به ویژه از نظر دستیابی به فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی با موانع و محدودیت‌های نهادینه شده، نظام مند و ایدوئولوژیک درگیر هستند. عمده‌ترین شکل شکاف دیجیتالی جنسیتی مربوط به استفاده از اینترنت است، به طوریکه کمترین میزان کاربران را در کشور‌های در حال توسعه، زنان تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال، فقط 38 درصد از کاربران اینترنت در آمریکای لاتین زنان هستند، در حالیکه در اتحادیه اروپا این رقم 25 درصد، در روسیه 19 درصد، در ژاپن 18 درصد و در خاورمیانه فقط 4 درصد است. رزا دلگادو(Rosa Delgado) از انجمن «جامعه اینترنتی» نتیجه می‌گیرد که اکثریت زنان کشور‌های در حال توسعه در نتیجه‌ی فقدان سواد کامپیوتری computer literacy و غالباً کمبود آموزش از فرصت‌های حائز اهمیت شغلی و تحصیلات تکمیلی باز می‌مانند . (احمدنیا ، 1382 )
برخی از طرح‌ریزان توسعه معتقدند که فناوری اطلاعاتی از لحاظ جنسیتی بیطرف است و در نتیجه زنان و مردان باید به طور عادلانه از کاربرد آن منتفع شوند. با این حال نتایج‌یک تحقیق (بر مبنای شش مطالعه موردی از پروژه‌‌های ترویج فناوری اطلاعات و ارتباطات در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین) بنا بر گزارش ‌هافکین این فرضیه را که زنان به نحو برابر از پروژه‌های توسعه منتفع نیستند، را مورد تائید قرار می‌دهد. ( همان منبع )
باتوجه به افزایش روزافزون زنان دانش آموخته ،ونقش آنان در تولید علم ، اموراجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی ضروریست میزان استفاده آنان از اینترنت برای دستیابی به دانش جدید مورد بررسی قرار گیرد.تا دریابیم این قشر عظیم زنان تا چه حد با اینترنت آشنایی داشته واز آن استفاده می نمایند.بنابراین زنان معلم را به عنوان نمونه ای از زنان تحصیلکرده وفرهیخته ، مورد بررسی قرار می گیرند. اطلاع از موقعیت فعلی معلمان زن در استفاده از اینترنت،گسترش ، تغییر واصلاح ارائه خدمات و ارتقاءتوانمندی زنان تحصیلکرده در بهره گیری از اینترنت را سبب می شود.
تحقیقات پیشین

نتایج تحقیق اخوتی (1377 ) نشان داد که استفاده کنندگان از اینترنت بیشتربرای کارهای پژوهشی (88.2 درصد)وسپس برای برقراری ارتباط با همکاران خود (66.7 درصد )از این فناوری استفاده می نمایند.
نتایج تحقیق حیاتی وتصویری قمصری (1379 )نشان دادکه 46.2درصد از کاربران میزان تاثیر اینترنت بر فعالیتهای پژوهشی خود را زیاد ، و 25.6 درصد درحد متوسط ارزیابی نموده اند . 73.2 درصد از غیر کاربران نیز تمایل به استفاده از اینترنت دارند .
نتایج پژوهش محقق زاده وعبداللهی (1381) نشان داد که مشترکین مرکز اینترنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز جهت دسترسی به اطلاعات روزآمد به استفاده از اینترنت گرایش دارند.
یافته های پژوهش وکیلی مفرد (1384) نشان می دهد که 100 درصد اعضای 25 تا34 ساله هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان و95.5 درصد اعضای 35 تا44 ساله و87درصد افراد45 تا 54 ساله ازاینترنت استفاده می کنند. و96.6 درصد استفاده از اینترنت رابرای کسب اطلاعات علمی ضروری می دانند .

اهداف پژوهش

هدف اصلی پژوهش تعیین میزان استفاده زنان فرهنگی از اینترنت می باشد .وسایر اهداف عبارتند از : بررسی میزان آشنایی زنان فرهنگی با اینترنت ، هدف از استفاده و علل عدم استفاده از اینترنت وبررسی نگرش آنان در رابطه با برابر فر صتها با مردان در استفاده از اینترنت.

سوالات پژوهش

1- به چه میزان زنان فرهنگی از اینترنت استفاده می نمایند ؟
2- زنان فرهنگی به چه منظوری از اینترنت استفاده می نمایند؟
3- علل عدم استفاده برخی از آنان از اینترنت چیست ؟
4- زنان فرهنگی بیشتر از چه سایتهایی استفاده می نمایند ؟
5- زنان فرهنگی به چه میزان استفاده از اینترنت را مفید می دانند ؟
6- زنان فر هنگی به چه میزان از سایتهای مربوط به زنان استفاده می کنند ؟
7- میزان مراجعه زنان فرهنگی به کافی نت در چه حدی است ؟
8- طبق نظر زنان فرهنگی ، میزان برابری فرصتهای زنان ومردان در استفاده از اینترنت در چه حدی است ؟
روش تحقیق ،جامعه ونمونه پژوهش
روش تحقیق ،توصیفی پیمایشی می باشد .
جامعه تحقیق عبارتست از :کلیه دبیران زن لیسانس وبالاتر از آن که در مدارس متوسطه وپیش دانشگاهی اعم از دولتی وغیر دولتی شهر بیرجند مشغول به تدریسند.
نمونه شامل 85 نفر دبیر زن که به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند .میانگین سنی افراد نمونه 37 سال ومتوسط سنوات خدمت آنان 14.7 سال می باشد رشته تحصیلی وتدریس 37% درصد از آنان علوم پایه و 63% درصد علوم انسانی می باشد. 91.8% درصد دارای مدرک لیسانس و 8.2% درصد فوق لیسانس می باشند.


ابزار پژوهش

ابزار گرداوری اطلاعات ، پرسشنامه محقق ساخته شامل 15 سوال حداقل 4گزینه ای وحداکثر 6گزینه ای می باشد.
تحلیل یافته های پژوهش
سوال اول :
چنانکه جدول (1 ) ونمودار (1 ) نشان می دهد ، 43.5% اصلا از اینترنت استفاده نمی نمایندو32.9%در حدکم ، 17.6% درحد متوسط و5.9% به میزان بیشتر از متوسط از اینترنت استفاده می نمایند.

جدول 1 –میزان استفاده زنان فرهنگی از اینترنت
درصد تعداد
43.5 37 هیچی
32.9 28 کم
17.6 15 متوسط
4.7 4 زیاد
1.2 1 خیلی زیاد
100 85 مجموع
نمودار (1 )

سوال دوم :
34.5%افراد به دلیل عدم استفاده این سوال رابدون پاسخ گذارده اند . 22.5%افراد که بیشترین درصد کاربران را تشکیل می دهند،برای کسب اطلاعات علمی (دانش افزایی ) و20.1%برای کسب اطلاعات عمومی و7%به منظور پژوهش ونوشتن مقالات علمی از اینترنت وتنها 6% افراد برایتفریح چت وپست الکترونیک از اینترنت استفاده می کنند.2.5 %نیز همه موارد را ذکر نموده اند .
63.5 هیچی و24.7%درحدکم،7.1%درحدمتوسطو4.7%درحدبالاتر از متوسط از اینترنت در آموزش استفاده نموده اند.
57.6%افراداصلاو29.4%درحدکم و 10.6% درحد متوسط وبالاتر از آن ، ازاینترنتبرای به روز رساندن اطلاعات خود استفاده میکنند.
82.4% هرگز برای ارتباط با اساتید از اینترنت استفاده نکرده اند و14.1%درحدکمی با اساتید از طریق اینترنت ارتباط داشته اند.
سوال سوم
24.7% افراد عدم آشنایی بااینترنت ،10.6%عدم آشنایی با سایتها ی کارامد،18.8%دردسترس نبودن کامپیوتر واینترنت%16.5%کمبود وقت و3.5%غیراخلاقی بودن و12% چندمورد از موارد مذکور را علت عدم استفاده از اینترنت می دانند. نتایج در جدول ( 2 ) ونمودار ( 2 )نشان داده شده است.
جدول ( 2 )
درصد فراوانی
24.7 21 عدم آشنایی با اینترنت
10.6 9 عدم آشنایی با سایتهای کارامد
18.8 16 در دسترس نبودن کامپیوتر
16.5 14 کمبود وقت
3.5 3 غیر اخلاقی بودن
12 10 چند مورد از موارد مذکور
نمودار (2 )

سوال چهارم
44.7% از افراد از سایت خاصی استفاده نمی نمایند. 18.8%افراد (بیشترین تعداد ) از سایتهای علمی ،9.4% از سایتهای اجتماعی ،4.7% از سایتهای مذهبی و1.2 % از سایتهای تفریحی ،2.4%از سایت آموزش وپرورش ،1.2%از سایتهای خبری وسایر افراد ازسایتهای علمی وسایتهای دیگر استفاده می نمایند. نتایج در جدول (3 )موجود است .







جدول 3-سایتهای مورد استفاده زنان فرهنگی
درصد فراوانی
18.8 16 علمی
9.4 8 اجتماعی
4.7 4 مذهبی
1.2 1 تفریحی
2.4 2 آموزش وپرورش
1.2 1 خبری
17.6 15 علمی وسایر
44.7 38 هیچی

نمودار (3 )درصد استفاده از سایتهای مختلف


قابل توجه است که 43.5%افراد هیچ اطلاعی در زمینه سایتهای کارامد ندارندو30.6% درحدکم ،22.4% در حد متوسط و3.6%درحد بالاتر از متوسط از سایتهای کارامد اطلاع دارند.
سوال پنجم
براساس داده های موجود در جدول (4) وهمانطورکه نمودار (4 ) نشان می دهد ،7.1% اصلا ،9.4%به میزان کم ،28.2% درحد متوسط ،48.2% به میزان زیاد و7.1%اینترنت را بسیار مفید می دانند.





جدول 4-دیدگاه زنان فرهنگی در مورد مفید بودن اینترنت


درصد فراوانی
7.1 6 هیچی
9.4 8 کم
28.2 24 متوسط
48.2 41 زیاد
7.1 6 خیلی زیاد
100 85 مجموع


نمودار (4 )


سوال ششم
85.9%از افراد اصلا تا کنون به سایتهای مربوط به زنان مراجعه نکرده اند و9.4% درحد کم و4.7% در حد بالاتر از متوسط به این سایتها مراجعه نموده اند .نتایج در جدول ونمودار (5 )نشان داده شده است .
جدول 5- میزان مراجعه به سایتهای زنان
درصد فراوانی
85.9 73 هیچ
9.4 8 کم
4.7 4 متوسط وبالاتر از آن
نمودار (7)

سوال هفتم
88.2%هرگز به کافی نت مراجعه ننموده اند.8.3%کم،3.5% در حد متوسط مراجعه داشته اند.نتایج در جدول ونمودار (6 )موجود است.گزینه های زیاد وخیلی زیاد توسط هیچ یک از زنان انتخاب نشده بود.

درصد فراوانی
88.2 75 هیچی
8.3 7 کم
3.5 3 متوسط

نمودار (7)درصد مراجعه زنان فرهنگی به کافی نت












لازم به تذکراست که دررابطه باعلل عدم مراجعه ،48% افراد وجود کامپیوتر در خانه ،19.2. ، عدم آشنایی با فناوری اطلاعات،23.3% نامناسب بودن فضای کافی نت و9.5% عدم وجود کافی نت خاص زنان راذکر نموده اند
سوال هشتم
درپاسخ به این سوال که تا چه حد بین زنان ومردان در استفاده از اینترنت ،فرصتهای برابر وجود دارد ، 57.6% اظهار داشتند هیچ برابری وجود ندارد،29.4%برابری فرصتها را در حدکم،10.6%در حد متوسط و 2.4% افراد درحد زیاد گزا رش نموده اند.نتایج در جدول ونمودار(7) نشان داده شده است.

جدول7-دیدگاه زنان در مورد برابری فرصتهای زنان ومردان در استفاده از اینترنت
درصد فراوانی
57.6 49 هیچ
29.4 25 کم
10.6 9 متوسط
2.4 2 زیاد
0 0 خیلی زیاد
100 85 مجموع
نمودار (8)درصد برابری فرصتها در استفاده از اینترنت بین زنان و مردان

محدودیتهای تحقیق

1- تحقیق فوق در شهر بیرجند انجام شده ،باتوجه به تفاوتهای فرهنگی ،اجتماعی در مناطق مختلف در تعمیم نتایج به سایر نقاط باید احتیاط نمود.
2- در این پژوهش به دلیل تنگنای زمانی ، تنها از طریق پرسشنامه اطلاعات گرداوری شده است .
3-این بررسی روی نمونه ای از زنان فرهنگی بامتوسط سنی37 سال انجام شده ، بنابراین در تعمیم نتایج به سایر ین باید جانب احتیاط را رعایت کرد.

بحث ونتیجه گیری

متاسفانه علی رغم اینکه 83.5%زنان فرهنگی استفاده از اینترنت را در حد متوسط وبالاتر از آن مفید می دانند ،در مجموع فقط 23%معلمان زن از اینترنت در حد متوسط وبالاترازآن استفاده می نمایندو43.5، که آمار تکان دهندی ایست اصلا از اینتر نت استفاده نمی نمایند . در این میان 24.7، علت عدم استفاده را عدم آشنایی اظهار نموده اند .ودو اولویت بعدی انتخاب در دسترس نبودن کامپیوتر وامکان اتصال به اینترنت وکمبود وقت می باشد.
در دسترس نبودن کامپیوتر وامکان استفاده از اینترنت را می توان با مراجعه به کافی نت ، جبران نمود که متاسفانه 88.2% طبق اظهار خود هرگز به کافی نت مراجعه ننموده اند و48% علت را داشتن امکانات در خانه و23.3%علت را مناسب نبودن فضای کافی نت ذکر نموده اند. مورد مذکور با نظر همکاران در رابطه با نابرابری فرصتهای زنان و مردان در استفاده از اینترنت همخوانی دارد.
85.9%زنان فرهنگی از سایتهای مربوط به زنان استفاده ننموده اند.و با توجه به اینکه 43.5% اظهار داشته اند که با سایتهای کارامد آشنایی ندارند ، احتمالا یکی از علل عدم استفاده از سایتهای ویژه زنان ،عدم آشنایی می باشد .

منابع :

1- آنچه در مورد شبکه باید دانست (1375)،اطلاع،شماره 6 :ص 6-1
2- احمدنیا ،شیرین ،جایگاه زنان در جامعه اطلاعاتی ،هفته نامه تخصصی علوم اجتماعی فصل نو ،1382
3- اخوتی ،مریم ،(1377) ،بررسیوضضعیت استفاده از اینترنت توسط اعضای هیئت علمی دانتشگاه های علوم پزشکی ایذان ،تهران وشهید بهشتی، پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری واطلاع رسانی پزشکی ،دانشگاه علوم پزشکی ایران.
4- حیاتی ،زهیر وتصویری قمصر ی،فاطمه(1379)،بررسی چگونگی تاثیر اینترنت بر رفتاراطلاع یابیوفعالیتهای پژوهشی اعضای هیئت علمی سازمان پژوهشهای علمی وصنعتی ایران ، فصلنامه کتاب ،دوره یازدهم ،شماره 4 ،ص 78-63
5- محقق زاده ،محمدصادق ،عبداللهی ،مرضیه (1381)،بررسی نظرات ونحوه استفاده مشترکین عضومرکز اینترنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از امکانات مرکز و تاثیر آن بر کارهای پژوهشی این اعضاء ،علوم اطلاع رسانی ،دوره 18، شماره 1و2 ، ص 10-1
6- وکیلی مفرد ، حسین ،بررسی تاثیر اینترنت برفعالیت های علمی اعضاء هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان ،فصلنامه کتابداری واطلاع رسانی ، شماره دوم ، جلد 8 ،پیاپی 30 ، تابستان 1384