فروشگاه ساز بهبود

بررسی نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت در دختران دبیرستانی شهر تهران و مقایسه دختران معتاد و غیرمعتاد به اینترنت در متغیرهای تنهایی، عزت نفس و مهارتهای اجتماعی
لیلی قاسم زاده
کارشناس ارشد روانشناسی از دانشگاه تربیت معلم
دکتر مهرناز شهرآرای
دکترای روانشناسی از دانشگاه تربیت معلم
دکترعلیرضا مرادی
دکترای روانشناسی از دانشگاه تربیت معلم
کلید واژه ها : اعتیاد به اینترنت، تنهایی، عزت نفس، مهارتهای اجتماعی
چکیده
با همگانی شدن عرضة اینترنت در اوایل دهة نود میلادی، مسألة استفادة مفرط از این فناوری از حدود سال 1994 توجه روانشناسان را به خود جلب کرد. از آن زمان تا کنون، پدیدة اعتیاد به اینترنت در کشورهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق، هدف آن است که اولاً میزان شیوع اعتیاد به اینترنت در میان دختران دبیرستانی شهر تهران بررسی شود، و ثانیاً دختران معتاد و غیرمعتاد در متغیرهای تنهایی، عزت نفس و مهارتهای اجتماعی مقایسه شوند. بدین منظور، 939 دختر دبیرستانی در سه پایه و سه رشته از پنج منطقة تهران (دو منطقه در شمال، دو منطقه در جنوب و یک منطقه در مرکز) به شیوة تصادفی طبقه ای انتخاب شدند، و به چهار مقیاس پاسخ دادند، که عبارت بودند از: آزمون اعتیاد به اینترنت (IAT؛ یانگ، 1998)، مقیاس تنهایی UCLA (راسل، 1996)، آزمون عزت نفس رزنبرگ (1965) و مقیاس مهارتهای اجتماعی (MESSY؛ متسون، 1983). از این عده، 435 نفر کاربر اینترنت بودند، که از میان آنان، 14 نفر معتاد به اینترنت شناخته شدند. بنابراین نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت در میان دختران دبیرستانی شهر تهران 2/3 درصد می باشد. بر اساس مشخصات جمعیت شناختی، 14 کاربر معمولی (غیرمعتاد) و 14 غیرکاربر با گروه معتاد همتا شدند و مورد مقایسه قرار گرفتند. در نتیجة این مقایسه تفاوت معناداری بین تنهایی و عزت نفس سه گروه به دست نیامد. از تحلیل عاملی مقیاس مهارتهای اجتماعی، پنج عامل رفتارهای نوع دوستانه، رفتارهای اجتماعی نامناسب، سرکشی، ترس از رابطه با همسالان و برتری طلبی حاصل شد. سه گروه در رفتارهای نوع دوستانه، ترس از رابطه با همسالان و برتری طلبی تفاوت معناداری را نشان ندادند، ولی معتادان از دو گروه دیگر به طور معنادار رفتارهای اجتماعی نامناسب بیشتری را نشان دادند، و میزان سرکشی شان هم به طور معنادار از کاربران معمولی بیشتر بود.
مقدمه
در سال 1969، آژانس پروژه های تحقیقاتی پیشرفتة وزارت دفاع آمریکا (ARPA )، گروهی از محققان که سابقة تحقیق در زمینة شبکه های کامپیوتری داشتند را فراخواند تا شبکه ای را برای اهداف تحقیقاتی آژانس راه اندازی کنند. این شبکه که آن را ARPANET نام نهادند، در طی دهه های هفتاد و هشتاد میلادی توسعه پیدا کرد و با گسترش دامنة آن به اقصی نقاط جهان، نام آن به اینترنت تغییر یافت. در سال 1991، اینترنت که تا آن زمان صرفاً در اختیار مراکز پژوهشی بود، برای استفادة تجاری آزاد اعلام شد. از آن زمان تا کنون، نفوذ اینترنت در شئون مختلف زندگی مردم باعث شده است که یادگیری و استفاده از اینترنت به امری اجتناب ناپذیر تبدیل شود.
صرفنظر از کاربردهای فراوان اینترنت در زندگی روزمرة بشر امروز، این فناوری ویژگیهای خاص و منحصر بفردی دارد که جذابیت آن را نزد کاربران صد چندان می کند. یک پدیدة مهم اجتماعی منحصر به اینترنت، ناشناس بودن است، که پیامدهایی دارد که هنوز به طور کامل شناخته شده نیستند. یکی از پیامدهای ناشناس بودن، خودافشاگری زودهنگام است، که می تواند به صمیمیت بیشتری منجر شود. پیامد مهم دیگر ناشناس بودن، عدم بازداری است، که به تعریف جوینسن عبارتست از کاهش واضح نگرانی بابت چگونگی معرفی خود و قضاوت دیگران [18]. در اینترنت، افراد به لحاظ هیجانی گشوده ترند و افکار درونی خود را راحت تر بیان می کنند. پیامد مهم دیگر ناشناس بودن این است که در اینترنت می توان خود را به هر شکل دلخواه معرفی کرد. فرد می تواند در حالت آنلاین، خود را از نظر ذهنی به یک آدم جدید تبدیل کند که بیشتر مورد پسند اوست. در اینترنت می توان هویت خود را بارها بازسازی کرد، امری که در دنیای واقعی امکانپذیر نیست.
از همة اینها گذشته، اینترنت در هر موقعی از شب یا روز به سهولت در دسترس است، و با استفاده از آن می توان به راحتی از محیط امن خانه با دیگران ارتباط برقرار کرد. کاربردهای فراوان اینترنت و جذابیت های آن باعث شده است که در سالهای اخیر، پدیده ای تحت عنوان "اعتیاد به اینترنت" ظهور پیدا کند.
مسألة استفادة مفرط از فناوری اینترنت، ابتدا به صورت گزارشهای شرح حالی از حدود سال 1993 در مطبوعات مطرح شد. این گزارشها داستانهایی را حکایت می کردند از افرادی که استفادة زیاد آنها از اینترنت، مشکل آفرین شده و منجر به آسیب های اجتماعی، روانشناختی و شغلی شده بود. به دنبال انتشار این گزارشها، توجه روانشناسان به این مسأله جلب شد. به خصوص محققان پیشتازی همچون برنر [7] و یانگ [39] در صدد برآمدند تا بدانند که اصولاً مسأله ای به نام استفادة مشکل آفرین از اینترنت به لحاظ علمی وجود دارد یا خیر.
مشاهدة ویژگیهایی شبیه علائم وابستگی دارویی، یعنی تحمل، علائم ترک و احساس اجبار در استفاده از اینترنت در برخی از کاربران، باعث شد که محققان در ابتدا معیارهای اعتیاد به اینترنت را از معیارهای DSM-IV برای سوء مصرف مواد اقتباس کنند. اما دیری نگذشت که اغلب محققان به این نتیجه رسیدند که اعتیاد به اینترنت را باید یک اختلال کنترل تکانه دانست، و معیارهای آن را بر اساس شبیه ترین اختلال کنترل تکانه به اعتیاد به اینترنت، یعنی قماربازی آسیب شناختی تنظیم کردند.
برنر [7] به منظور دانستن این که آیا اینترنت پتانسیل آن را دارد که به اعتیاد منجر شود، پرسشنامه ای تحت عنوان Internet Usage Survey ساخت و در وب قرار داد. قسمت اصلی این پرسشنامه، یک سیاهة بله/ خیر 32 سؤالی تحت عنوان IRABI بود که تجاربی مشابه تجارب مرتبط با سوء مصرف مواد در DSM-IV را ارزیابی می کرد. دستیابی به این پرسشنامه از طریق لینک هایی که در صفحات دیگر وب، به خصوص در موتورهای جستجوی معروف به آن قرار داده شده بود صورت می گرفت.
در این تحقیق در 90 روز اول، 563 پاسخ معتبر به دست آمد. از بررسی پاسخ های کاربران به IRABI معلوم شد که نزدیکان %55 کاربران به آنها گفته اند وقت زیادی را صرف اینترنت می کنند، %28 کاربران اگر برای مدتی به اینترنت وارد نشوند دائماً به اینترنت فکر می کنند، و %22 کاربران تلاش کرده اند مدت زمان کمتری را صرف اینترنت کنند ولی نتوانسته اند. برنر نتیجه گرفت اینها شواهد مقدماتی هستند برای این که در برخی از کاربران اینترنت، تحمل، علائم ترک و احساس اجبار در استفاده از اینترنت به وجود می آید، اما برای دانستن این که مفهوم اعتیاد به اینترنت واقعاً وجود دارد یا خیر به تحقیقات بیشتری نیاز است.
یانگ [40] به عنوان یک مطالعة مقدماتی برای بررسی این که آیا واقعاً اعتیاد به اینترنت وجود دارد یا خیر، با استفاده از معیارهای تشخیص قمار بازی، یک پرسشنامة هشت سؤالی را برای تشخیص اعتیاد به اینترنت تنظیم کرد و در نوامبر 1994 برای چند گروهِ یوزنِت فرستاد. او در این پرسشنامه علائم تحمل، ترک و احساس اجبار در استفاده را بررسی کرده بود. در طی این تحقیق و پژوهشهای تکمیلی متعاقب آن، یانگ 496 آزمودنی را که داوطلب شرکت در تحقیق راجع به اعتیاد به اینترنت بودند پیدا کرد. از این عده، بر اساس معیارهای او، 100 نفر غیرمعتاد، و 396 نفر معتاد شناخته شدند. یانگ، تحمل، یعنی افزایش میزان استفاده از اینترنت با گذشت زمان را در معتادان مشاهده کرد. در نتیجة این تحقیق، و حتی تماس تلفنی و مصاحبه با افرادی که خود را معتاد به اینترنت می دانستند، یانگ نتیجه گرفت که اعتیاد به اینترنت واقعاً وجود دارد.
هر چند به دنبال این تحقیقات اولیه، کلمة اعتیاد به واژگان روانپزشکی ای که استفادة مشکل آفرین از اینترنت را توصیف می کنند راه یافت، اما حقیقت این است که هیچ تشخیص روانپزشکی یا روانشناختی رسمی ای، نه در DSM-IV و نه در هیچ جای دیگر، برای اعتیاد به اینترنت وجود ندارد [33]. هنوز محققان بر سر یک تعریف واحد برای پدیدة اعتیاد به اینترنت به توافق نرسیده اند، و هر یک از محققان، معیارهای تشخیصی خود را ارائه کرده و از آنها استفاده می کند (به عنوان مثال، [40]؛ [5]؛ [6]؛ [22]؛ [32]). گذشته از این، برخی از محققان معتقدند که اصولاً اختلالی به نام اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، و اینترنت صرفاً بستر جدیدی را برای انجام همان فعالیتهای همیشگی زندگی روزمره فراهم آورده است [13]. با وجود این، حدود یک دهه است که با استفاده از پرسشنامه های رایج در این حوزه یا پرسشنامه های محقق ساخته، در کشورهای مختلف تحقیقاتی به منظور شناخت اثرات و عواقب اعتیاد به اینترنت انجام می شود.
در آسیا، در تایوان [37]، کُره [35]، هندوستان [28] و هنگ کنگ [10] تحقیقاتی در رابطه با اعتیاد به اینترنت انجام شده است. در ایران، هرچند در زمینة اعتیاد به اینترنت مقالاتی در نشریات مختلف به چاپ رسیده است (به عنوان مثال، [1]؛ [2])، ولی اغلب آنها غیرپژوهشی بوده و صرفاً به معرفی اعتیاد به اینترنت پرداخته اند. با در نظر گرفتن این مسأله که چند سال است اینترنت به ایران وارد شده و به خصوص نزد قشر جوان جایگاه خود را یافته است، به نظر می رسد لازم است پدیدة اعتیاد به اینترنت در جامعة ایرانی، از زوایای گوناگون به طور دقیق بررسی شود.
گرچه در ادبیات تحقیق دربارة اعتیاد به اینترنت، پژوهشهای فراوانی وجود دارد که به بررسی نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت و نیز رابطة اعتیاد به اینترنت با متغیرهایی همچون تنهایی، عزت نفس، کمرویی و افسردگی پرداخته اند، ولی در همة این تحقیقات معتادان هر دو جنس در نظر گرفته شده اند، و تحقیقی در دست نیست که صرفاً به بررسی وضعیت کاربران معتاد مؤنث پرداخته باشد. لذا سؤالات تحقیق حاضر، بر اساس یافته های به دست آمده در کشورهای دیگر برای کل جمعیت معتاد به اینترنت (مذکر و مؤنث) تنظیم شده است.
با توجه به جدید بودن پدیدة اعتیاد به اینترنت، در تحقیقات مختلف، انواع پرسشنامه ها و روشهای تحقیق و نمونه گیری به کار رفته است. به این ترتیب عجیب نیست که ارقام ارائه شده به عنوان نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت، تا این حد پراکندگی دارند. نرخ شیوع در 14 تحقیق مختلف از حدود 2 تا 80 درصد به دست آمده است [3].
یکی از متغیرهایی که رابطة آن با اعتیاد به اینترنت در تحقیقات زیادی مورد بررسی قرار گرفته است، تنهایی می باشد. انتشار نتایج تحقیق طولی کرات، پترسن، لاندمارک، کیسلر، ماکوپادیای و شرلیس [23] مبنی بر این که استفاده از اینترنت منجر به افسردگی و تنهایی می شود، نقطة عطفی در این زمینه بود، که بسیاری از کارشناسان علوم اجتماعی را نگران کرد. محققان مذکور از یافته های خود چنین نتیجه گرفتند که هر چند یکی از کاربردهای مهم اینترنت، کاربرد اجتماعی آن است، ولی به دلیل این که روابط اینترنتی نسبت به روابط رودررو از غنای کمتری برخوردارند، در نهایت استفاده از اینترنت افراد را تنها می کند. گرچه تحقیق مزبور به طور مستقیم به اعتیاد به اینترنت مربوط نمی شود، ولی در تحقیقات دیگری در کشورهای مختلف این نتیجه به دست آمده است که معتادان اینترنتی از غیرمعتادان تنهاترند (به عنوان مثال، [27]، در آمریکا؛ [28]، در هندوستان؛ [35]، در کُره).
با توجه به این که عزت نفس پایین با اعتیاد رابطه دارد [16]، عزت نفس، متغیر دیگری است که دربارة رابطة آن با اعتیاد به اینترنت تحقیقاتی انجام شده است. یافته های تحقیقات حاکی از این است که کاربران معتاد، عزت نفس پایین تری دارند ([37]؛ [4]؛ [9]؛ [29]). با توجه به ویژگیهای اینترنت و به خصوص مسألة ناشناس بودن در اینترنت که باعث می شود جوّ اجتماعی اینترنت کمتر از روابط اجتماعی رودررو تهدید کننده به نظر برسد، شاید بتوان گفت افرادی که عزت نفس پایینی دارند، از اینترنت به عنوان راه گریز استفاده می کنند و به آن معتاد می شوند.
گرچه تحقیقات نشان می دهند کمبود مهارتهای اجتماعی با اعتیاد به مواد و نوشیدن الکل رابطه دارد [25]، تحقیقی در دست نیست که به بررسی رابطة اعتیاد به اینترنت با مهارتهای اجتماعی پرداخته باشد. با توجه به این که مهارتهای اجتماعی، رابطة منفی با تنهایی [26] و رابطة مثبتی با عزت نفس دارد [8]، و تحقیقات نشان داده اند که تنهایی و عزت نفس با اعتیاد به اینترنت در رابطه اند، پیش بینی می شود که کمبود مهارتهای اجتماعی با اعتیاد به اینترنت رابطه داشته باشد.
با توجه به عواقبی که اعتیاد به اینترنت برای فرد معتاد دارد، مثل تغییر دادن سبک زندگی به منظور صرف زمان بیشتر در اینترنت، کاهش عمومی فعالیت بدنی، بی توجهی به سلامت خود در نتیجة کار با اینترنت، اجتناب از فعالیتهای مهم زندگی به منظور صرف وقت بیشتر در اینترنت، کاهش روابط اجتماعی، نادیده گرفتن خانواده و دوستان، مشکلات مالی ناشی از هزینه های استفاده از اینترنت، مشکلات تحصیلی و غیره ([33]؛ [41])، به نظر می رسد لازم است مسألة اعتیاد به اینترنت و ابعاد آن مورد بررسی دقیق قرار بگیرد. به خصوص با توجه به این که در سالهای اخیر در کشور ما دختران در ستیز با مردسالاری سنتی جامعة ایرانی، به علم آموزی و از آن جمله استفاده از فناوری گرایش زیادی نشان داده اند، اعتیاد به اینترنت می تواند به عنوان یک آسیب بالقوه برای آنان مطرح باشد. هر چند مسائلی همچون نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت و رابطة آن با تنهایی و عزت نفس در کشورهای دیگر مورد بررسی قرار گرفته اند، ولی این که نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت در میان کاربران مؤنث چقدر است و وضعیت روابط پیش گفته در معتادان مؤنث چگونه است، می توانند مسائل پژوهشی بدیعی باشند.
سؤالات این تحقیق عبارتند از:
سؤال 1: نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت در دختران دبیرستانی شهر تهران چقدر است؟
سؤال 2: آیا دختران دبیرستانی معتاد به اینترنت، از دختران غیرمعتاد تنهاترند؟
سؤال 3: آیا دختران دبیرستانی معتاد به اینترنت، از دختران غیرمعتاد عزت نفس پایین تری دارند؟
سؤال 4: آیا دختران دبیرستانی معتاد به اینترنت، از دختران غیرمعتاد مهارتهای اجتماعی کمتری دارند؟
روش پژوهش

این تحقیق، بخشی از یک تحقیق بزرگتر است که جامعة آماری آن، کلیة دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران (اعم از دختر و پسر) بوده است. اما جامعة آماری تحقیق حاضر، دختران هر سه پایة اول، دوم و سوم و هر سه رشتة ریاضی، تجربی و انسانی است که در سال تحصیلی 84-1383 در دبیرستانهای دولتی شهر تهران به تحصیل مشغول بوده اند.
برای نمونه گیری، از روش خوشه ای طبقه ای استفاده شده است. بدین منظور، ابتدا شهر تهران به پنج ناحیة شمال غربی، شمال شرقی، مرکز، جنوب غربی و جنوب شرقی تقسیم شد، و سپس از هر ناحیه، یک منطقه به طور تصادفی انتخاب گردید. آنگاه در هر منطقه، یک دبیرستان دخترانه به طور تصادفی انتخاب شد. از هر دبیرستان، 7 کلاس در تحقیق شرکت کردند؛ یک کلاس اول، سه کلاس دوم (یک کلاس از هر رشته)، و سه کلاس سوم (یک کلاس از هر رشته). با توجه به این که 5 دبیرستان انتخاب شده بود، در نهایت 35 کلاس در نمونه قرار گرفتند، و تعداد دانش آموزان حاضر در نمونه به 939 نفر رسید.
اجرای تحقیق از اوایل اسفند سال 1383 آغاز شد و تا اواسط اردیبهشت سال 1384 به طول انجامید. نحوة اجرا به این صورت بود که اجرا کننده در کلاس حضور می یافت و پس از دادن توضیح مختصری دربارة تحقیق، پرسشنامه ها را در اختیار دانش آموزان قرار می داد. در ضمن به هر دانش آموز یک خودکار به عنوان تشکر بابت شرکت در تحقیق داده می شد. همچنین در حین اجرا اگر دانش آموزان سؤالی داشتند به سؤالات آنها پاسخ داده می شد.
ابزار پژوهش

با توجه به عدم اتفاق نظر بر سر معیارهای تشخیصی اعتیاد به اینترنت، محققان در تحقیقات خود پرسشنامه های مختلفی را برای سنجش این پدیده تدوین کرده و به کار برده اند. از میان این مقیاس ها، پرسشنامة هشت سؤالی یانگ [40] در بیشترین تحقیقات مورد استفاده قرار گرفته است. بعد از پرسشنامة هشت سؤالی یانگ، شاید بتوان گفت پرسشنامة 20 سؤالی او (که در سایت وی نیز به عنوان یک آزمون خودسنجی برای اعتیاد به اینترنت قرار داده شده است) از همه بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. در تحقیق حاضر، برای سنجش اعتیاد به اینترنت، ابتدا پرسشنامة هشت سؤالی یانگ انتخاب شد، ولی پس از اجرای مقدماتی به نظر رسید که فُرم 20 سؤالی بهتر می تواند زوایا و اعماق مشکل را بسنجد و کمتر برای خوانندگان ایجاد ابهام می کند. بنابراین برای این تحقیق، آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ (IAT؛ [40]) انتخاب شد.
در اجرای IAT در سوئد، پس از حذف هفت سؤال (به خاطر این که هیچ تفاوتی را بین آزمودنی ها نشان ندادند)، آلفای کرونباخ 95/0 به دست آمد [12]. در کُره، در دو تحقیق ([38] و [20]) آلفای کرونباخ بیش از 9/0، و در تحقیق دیگری [36] پایایی آزمون- بازآزمون پس از دو هفته 85/0 به دست آمد. ونگ و همکاران [35] نیز پس از حذف پاسخ "گاهی" (به دلیل این که کُره ای ها گرایش به پاسخ خنثی دادن دارند)، آلفای کرونباخ 9/0 را به دست آوردند. در تحقیق حاضر، پایایی این آزمون  به دست آمد.aبا استفاده از فرمول آلفای کرونباخ محاسبه شد و 883/0 =
در IAT، خواننده باید به هر یک از 20 سؤال روی مقیاس لیکرت شش درجه ای شامل "هرگز" (0)، "به ندرت" (1)، "گاهی" (2)، "معمولاً" (3)، "اغلب" (4) و "همیشه" (5) پاسخ بدهد. دامنة نمرات این آزمون از 0 تا 100 است، که نمرة بیشتر نشان دهندة وابستگی بیشتر به اینترنت و شدیدتر بودن مشکلاتی است که در نتیجة استفادة مفرط از اینترنت برای شخص به وجود آمده است. برای ارزیابی نمرة حاصل، از دستورالعمل یانگ [40] استفاده شد، بدین معنی که نمرة 0 تا 39 نشان دهندة کاربر معمولی، نمرة 40 تا 69 نشان دهندة کاربر در معرض خطر، و نمرة 70 تا 100 نشان دهندة کاربر معتاد می باشد.
جهت سنجش تنهایی از مقیاس تنهایی UCLA [31] استفاده شد، که شناخته شده ترین مقیاس تنهایی است، و تقریباً به مقیاس استاندارد در این حوزه تبدیل شده است. این مقیاس بیشتر از هر مقیاس تنهایی دیگری به کار رفته است و نسبت به سایر مقیاس ها دارای سلامت روانسنجی بیشتری می باشد [15]. در تحقیق حاضر، پایایی این مقیاس با استفاده از  به دست آمد.aفرمول آلفای کرونباخ محاسبه شد و 8668/0 = 
مقیاس تنهایی UCLA دارای 20 سؤال است که خواننده باید به هر یک از سؤالات روی مقیاس لیکرت 4 درجه ای شامل "هرگز" (1)، "به ندرت" (2)، "گاهی" (3) و "اغلب" (4) پاسخ بدهد. دامنة نمرات این آزمون از 20 تا 80 است، و نمرة بیشتر نشان دهندة تنهایی بیشتر می باشد.
برای ارزیابی عزت نفس از مقیاس عزت نفس رزنبرگ [30] استفاده شد، که از همة مقیاس های عزت نفس بیشتر به کار رفته است [21]. در تحقیق حاضر، پایایی این مقیاس با استفاده از  به دست آمد.aفرمول آلفای کرونباخ محاسبه شد و 8043/0 = 
مقیاس عزت نفس رزنبرگ [30] دارای 10 سؤال است که خواننده باید به هر یک از سؤالات روی مقیاس لیکرت 4 درجه ای شامل "کاملاً موافقم" (1)، "موافقم" (2)، "موافق نیستم" (3) و "اصلاً موافق نیستم" (4) پاسخ بدهد. دامنة نمرات این آزمون از 10 تا 40 است، و نمرة بیشتر نشان دهندة عزت نفس پایین تر می باشد.
برای سنجش مهارتهای اجتماعی، از مقیاس مهارتهای اجتماعی متسون [24] استفاده شد. در چندین تحقیق خصوصیات روانسنجی این مقیاس مورد بررسی قرار گرفته است، و معلوم شده است که این ابزار، همسانی درونی، پایایی دو نیمه، پایایی آزمون- بازآزمون و روایی خوبی دارد [14].
مقیاس مهارتهای اجتماعی متسون، دارای 62 سؤال است. از تحلیل عاملی این مقیاس، پنج عامل رفتارهای نوع دوستانه (شامل 19 سؤال)، رفتارهای اجتماعی نامناسب (شامل 14 سؤال)، سرکشی (شامل 9 سؤال)، ترس از رابطه با همسالان (شامل 6 سؤال) و برتری طلبی (شامل 6 سؤال) حاصل شد، که هر یک به طور جداگانه نمره داده می شوند. هشت سؤال نیز در هیچ عاملی قرار نگرفتند که سؤالات پراکنده و متفرقه محسوب می شوند. خواننده باید به هر یک از سؤالات روی مقیاس لیکرت 5 درجه ای شامل "هرگز" (0)، "به ندرت" (1)، "گاهی" (2)، "اغلب" (3) و "همیشه" (4) پاسخ بدهد، و در نهایت پاسخ هایی که به سؤالات هر عامل داده شده است با هم جمع می شوند. به این ترتیب، دامنة نمرات پنج عامل به ترتیب 0 تا 76، 0 تا 56، 0 تا 36، 0 تا 24 و 0 تا 24 است.
در تحقیق حاضر، پایایی مقیاس متسون با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ محاسبه شد و در پنج عامل، مقدار آلفا به ترتیب 8183/0، 8080/0، 8006/0، 6864/0 و 6992/0 به دست آمد.
یافته های پژوهش

از 939 دانش آموز حاضر در نمونه، 435 نفر کاربر اینترنت و 504 نفر غیرکاربر بودند. کاربران اینترنت بر اساس نمره ای که در IAT گرفته بودند به سه گروه تقسیم شدند: 277 نفر کاربر معمولی، 144 نفر کاربر در معرض خطر و 14 نفر کاربر معتاد به اینترنت (جدول 1). به این ترتیب نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت در میان دختران دبیرستانی شهر تهران 2/3 درصد می باشد.

جدول 1: تقسیم کاربران به سه گروه معتاد، در معرض خطر و معمولی براساس نمرة آنها در آزمون اعتیاد به اینترنت.
نمره در آزمون اعتیاد به اینترنت 0? تا 40> 40? تا 70> 70? تا 100?
تعداد 277 144 14
درصد 7/63 1/33 2/3
نام گروه کاربر معمولی کاربر در معرض خطر کاربر معتاد

جهت بررسی وضعیت دختران معتاد به اینترنت، از بین کاربران معمولی و غیرکاربران، دو گروه 14 نفریِ همتا با گروه معتاد انتخاب شدند. همتایی در وهلة اول بر اساس سکونت در همان منطقه و مشابه بودن میزان تحصیلات پدر و مادر، و در وهلة دوم بر اساس مشابه بودن شغل پدر و مادر و قرار داشتن در همان پایه و رشته تعیین شد. به این ترتیب سه گروه 14 نفری به دست آمد که برای انجام تحلیل های بعدی مورد استفاده قرار گرفتند. این سه گروه عبارتند از:
گروه 1: 14 نفر با نمرة 70 ? تا 100? در IAT (کاربران معتاد)
گروه 2: 14 نفر با نمرة 0? تا 40> در IAT (کاربران معمولی)
گروه 3: 14 نفر غیرکاربر
میانگین و انحراف معیار نمرات تنهایی سه گروه در جدول 2 نشان داده شده است. با انجام تحلیل واریانس روی نمرات تنهایی سه گروه معلوم شد که تفاوت میانگین تنهایی آنها معنادار نیست (جدول 3).

جدول 2: میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در مقیاس تنهایی.
1 2 3
M 8/44 36/37 93/41
SD 8/10 06/8 54/9

جدول 3: نتایج تحلیل واریانس جهت بررسی معناداری تفاوت تنهایی سه گروه.
منابع تغییر مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات F سطح معناداری
بین گروه ها 927/394 2 463/197 172/2 128/0
درون گروه ها 452/3545 39 909/90
کل 379/3940 41


میانگین و انحراف معیار نمرات عزت نفس سه گروه در جدول 4 نشان داده شده است. با انجام تحلیل واریانس روی نمرات عزت نفس سه گروه معلوم شد که تفاوت میانگین عزت نفس آنها معنادار نیست (جدول 5).

جدول 4: میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در آزمون عزت نفس.
1 2 3
M 93/19 14/19 57/21
SD 66/5 22/4 94/4
جدول 5: نتایج تحلیل واریانس جهت بررسی معناداری تفاوت عزت نفس سه گروه.
منابع تغییر مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات F سطح معناداری
بین گروه ها 917/42 2 459/21 866/0 428/0
درون گروه ها 984/965 39 769/24
کل 902/1008 41


میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل رفتارهای نوع دوستانة مقیاس مهارتهای اجتماعی، در جدول 6 نشان داده شده است. با انجام تحلیل واریانس روی نمرات سه گروه معلوم شد که تفاوت میانگین رفتارهای نوع دوستانة آنها معنادار نیست (جدول 7).

جدول 6: میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل رفتارهای نوع دوستانة مقیاس مهارتهای اجتماعی.
1 2 3
M 18/60 36/58 53
SD 19/8 91/8 04/14

جدول 7: نتایج تحلیل واریانس جهت بررسی معناداری تفاوت رفتارهای نوع دوستانة سه گروه.
منابع تغییر مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات F سطح معناداری
بین گروه ها 390/390 2 195/195 703/1 195/0
درون گروه ها 062/4470 39 617/114
کل 452/4860 41


میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل رفتارهای اجتماعی نامناسب مقیاس مهارتهای اجتماعی، در جدول 8 نشان داده شده است. با انجام تحلیل واریانس روی نمرات سه گروه معلوم شد که تفاوت میانگین رفتارهای اجتماعی نامناسب آنها معنادار است (جدول 9). پس آزمون شفه نشان داد که تفاوت میانگین رفتارهای اجتماعی نامناسب گروه 1 با گروههای 2 و 3 معنادار است (01/0>p). بین سایر گروهها تفاوت معناداری مشاهده نشد.

جدول 8: میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل رفتارهای اجتماعی نامناسب مقیاس مهارتهای اجتماعی.
1 2 3
M 84/19 78/5 5/6
SD 59/10 86/5 77/5

جدول 9: نتایج تحلیل واریانس جهت بررسی معناداری تفاوت رفتارهای اجتماعی نامناسب سه گروه.
منابع تغییر مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات F سطح معناداری
بین گروه ها 011/881 2 505/440 347/7 002/0
درون گروه ها 424/2338 39 960/59
کل 435/3219 41


میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل سرکشی مقیاس مهارتهای اجتماعی، در جدول 10 نشان داده شده است. با انجام تحلیل واریانس روی نمرات سه گروه معلوم شد که تفاوت میانگین سرکشی آنها معنادار است (جدول 11). پس آزمون شفه نشان داد که تفاوت میانگین سرکشی گروه 1 با گروه 3 معنادار است (05/0>p). بین سایر گروهها تفاوت معناداری مشاهده نشد.

جدول 10: میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل سرکشی مقیاس مهارتهای اجتماعی.
1 2 3
M 64/21 71/12 57/14
SD 7/8 89/9 62/8

جدول 11: نتایج تحلیل واریانس جهت بررسی معناداری تفاوت سرکشی سه گروه.
منابع تغییر مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات F سطح معناداری
بین گروه ها 476/621 2 738/310 764/3 032/0
درون گروه ها 5/3219 39 551/82
کل 976/3840 41


میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل ترس از رابطه با همسالان مقیاس مهارتهای اجتماعی، در جدول 12 نشان داده شده است. با انجام تحلیل واریانس روی نمرات سه گروه معلوم شد که تفاوت میانگین ترس از رابطه با همسالان آنها معنادار نیست (جدول 13).

جدول 12: میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل ترس از رابطه با همسالان مقیاس مهارتهای اجتماعی.
1 2 3
M 06/7 71/2 57/3
SD 45/5 79/3 06/5

جدول 13: نتایج تحلیل واریانس جهت بررسی معناداری تفاوت ترس از رابطه با همسالان سه گروه.
منابع تغییر مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات F سطح معناداری
بین گروه ها 207/5 2 604/2 112/0 894/0
درون گروه ها 887/906 39 254/23
کل 094/912 41


میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل برتری طلبی مقیاس مهارتهای اجتماعی، در جدول 14 نشان داده شده است. با انجام تحلیل واریانس روی نمرات سه گروه معلوم شد که تفاوت میانگین برتری طلبی آنها معنادار نیست (جدول 15).

جدول 14: میانگین و انحراف معیار نمرات سه گروه در عامل برتری طلبی مقیاس مهارتهای اجتماعی.
1 2 3
M 5/17 78/13 14
SD 4/4 4 35/5

جدول 15: نتایج تحلیل واریانس جهت بررسی معناداری تفاوت برتری طلبی سه گروه.
منابع تغییر مجموع مجذورات درجات آزادی میانگین مجذورات F سطح معناداری
بین گروه ها 825/121 2 913/60 855/2 07/0
درون گروه ها 089/832 39 336/21
کل 914/953 41
بحث و نتیجه گیری

این تحقیق نشان داد که نرخ شیوع اعتیاد به اینترنت در بین دختران دبیرستانی شهر تهران، %2/3 می باشد، که در حد کمترین ارقام به دست آمده در تحقیقات کشورهای دیگر (بدون تمایز جنسی)، و در حدود کشورهایی همچون نروژ (%98/1 در [17])، فنلاند (%2 در [19])، استرالیا (%4 در [34]) و تایوان (%9/5 در [11]) است. این امر را می توان به این واقعیت نسبت داد که همة تحقیقات اخیر، آفلاین بوده اند، و نرخ های شیوع بالاتر در تحقیقات آنلاین به دست می آید که سوگیری دارند به این که تعداد معتادان را بیشتر نشان بدهند.
در این تحقیق تفاوت معناداری بین تنهایی کاربران معتاد، معمولی و غیرکاربران به دست نیامد. به بیان دیگر، در پاسخ به سؤال دوم تحقیق باید گفت که دختران دبیرستانی معتاد به اینترنت، از دختران غیرمعتاد تنهاتر نیستند. در تبیین این نتیجه که با تحقیقات دیگر ناهمخوان است می توان گفت که در سایر پژوهشها، تمایز جنسی به عمل نیامده است. شاید نوع کاربرد اینترنت نزد کاربران مذکر و مؤنث متفاوت است، مثلاً دختران از اینترنت بیشتر برای ایجاد و حفظ روابط اجتماعی استفاده می کنند، در نتیجه کسانی هم که به اینترنت معتاد هستند، تنهایی بیشتری را احساس نمی کنند. به نظر می رسد که لازم است در زمینة تفاوت کاربرد اینترنت نزد زنان و مردان، تحقیقات بیشتری انجام شود.
در تحقیق حاضر، تفاوت بین عزت نفس کاربران معتاد، معمولی و غیرکاربران معنادار نبود، یعنی دختران دبیرستانی معتاد به اینترنت، از دختران غیرمعتاد عزت نفس پایین تری ندارند. این نتیجه با سایر تحقیقات همخوانی ندارد، و در تبیین آن باز هم می توان به عدم تمایز جنسی در پژوهشهای دیگر اشاره کرد. پایین تر بودن عزت نفس معتادان اینترنتی در سایر تحقیقات، می تواند در این تحقیق با بالا رفتن عزت نفس دختران به واسطة استفاده از فناوری، جبران شده باشد. به بیان دیگر، حتی اگر اینطور باشد که دخترانی که عزت نفس پایینی دارند به استفادة هر چه بیشتر از اینترنت رو می آورند و به آن معتاد می شوند، یاد گرفتن این فناوری و استفاده از آن احتمالاً احساس مدرنیته شدن و همگامی با پیشرفت های روز را به آنها می دهد، و در نتیجه در بالارفتن عزت نفس آنان نقشی ایفا می کند.
نتیجة دیگر تحقیق این بود که کاربران معتاد نسبت به کاربران معمولی و غیرکاربران، به طور معنادار رفتارهای اجتماعی نامناسب بیشتری دارند. در تبیین نتیجة تحقیق حاضر می توان گفت روابط دوستانة رودررو الزاماتی دارند که افراد ملزم به رعایت آنها هستند، و شامل توقعاتی هستند که لازم است برآورده شوند، الزامات و توقعاتی که در دوستی های اینترنتی وجود ندارند. فردی که وجود رفتارهای اجتماعی نامناسب را در خود گزارش می کند، یا از این رفتارهای خود که باعث دوری دیگران از او می شود در رنج است، و یا این رفتارها را اشتباهاً نقطة قوت خود می شناسد و به آنها مباهات می کند، و به هر حال این رفتارها باعث دور شدن دیگران از او می شوند. شاید بتوان گفت افرادی که رفتارهای اجتماعی نامناسب بیشتری دارند و در نتیجه نمی توانند توقعات دوستی های رودررو را برآورند و در دنیای واقعی دوستی های پایدار تشکیل دهند، در اینترنت به راحتی دوست پیدا می کنند، و به دنبال آن به اینترنت به عنوان جایگاهی که در آن نیازهای اجتماعی آنها برآورده می شود معتاد می شوند. نباید فراموش کرد که نیاز به تماس اجتماعی و حس تعلق، در سطح دوم سلسله مراتب مازلو قرار دارد، یعنی یکی از اساسی ترین نیازهای انسانی است.
در این تحقیق معلوم شد کاربران معتاد نسبت به غیرکاربران، به طور معنادار سرکشی بیشتری دارند، ولی در این زمینه تفاوت معناداری را با کاربران معمولی نشان نمی دهند. لازم به تذکر است که عامل سرکشی مقیاس مهارتهای اجتماعی متسون، دربرگیرندة رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشی است. در تبیین این نتیجه باید گفت فردیت باختگی و کاهش مسئولیت پذیریِ ناشی از ناشناس بودن در اینترنت، امکان صدور پرخاشگری بدون تحمل عواقب آن را فراهم می سازد. بنابراین، برای کسانی که دارای رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشی هستند، اینترنت محیط امن و فرصت مناسبی را برای بروز اینگونه رفتارها فراهم می کند. به خصوص با توجه به این که صدور رفتارهای پرخاشگرانه از سوی دختران، چندان جامعه پسند نیست، دخترانی که در زندگی واقعی فرصت یا جرأت ابراز پرخاشگری را ندارند به اینترنت رو می آورند تا در آن، آزادانه به این نیاز خود پاسخ دهند.
در تحقیق حاضر، در سه متغیر رفتارهای نوع دوستانه، ترس از رابطه با همسالان و برتری طلبی، تفاوت معناداری بین کاربران معتاد، معمولی و غیرکاربران به دست نیامد. به این ترتیب در پاسخ به سؤال سوم تحقیق می توان گفت که از جهاتی، کاربران معتاد مهارتهای اجتماعی کمتری نسبت به غیرمعتادان دارند، یعنی رفتارهای اجتماعی نامناسب و پرخاشگری بیشتری نشان می دهند. اما رفتارهای نوع دوستانة کاربران معتاد از غیرکاربران کمتر نیست، و این می تواند به خاطر مطلوبیت اینگونه رفتارها در فرهنگ جمع گرای ایرانی باشد، به طوری که همة افراد به این رفتارها گرایش نشان می دهند. همچنین، ترس از رابطه با همسالان در دختران معتاد نسبت به غیر معتادان بیشتر نیست، و این می تواند به دلیل استفاده از اینترنت برای برقراری ارتباط با دیگران باشد. در زمینة برتری طلبی، باید گفت که معلوم نیست این ویژگی را باید مثبت تلقی کرد یا منفی، چرا که همبستگی آن هم با رفتارهای نوع دوستانه، و هم با رفتارهای اجتماعی نامناسب و سرکشی مثبت و معنادار به دست آمده است (به ترتیب 14/0، 33/0 و 35/0، 01/0>p)، گرچه همبستگی آن با این دو قوی تر از همبستگی آن با رفتارهای نوع دوستانه می باشد. در هر صورت، دختران معتاد نسبت به غیرمعتادان برتری طلبی بیشتری را نشان نمی دهند.
در مجموع باید گفت بر اساس این تحقیق، به نظر نمی رسد اعتیاد به اینترنت در دختران به اندازة پسران با عواقب سوئی همراه باشد. همانطور که قبلاً گفته شد، این تحقیق بخشی از یک پژوهش وسیع تر است که روی 1968 دانش آموز دبیرستانی شهر تهران (دختر و پسر) انجام شده است. در تحقیق اصلی، تفاوت بین کاربران معتاد و غیرمعتاد در همة متغیرها غیر از رفتارهای نوع دوستانه (تنهایی، عزت نفس، رفتارهای اجتماعی نامناسب، سرکشی، ترس از رابطه با همسالان و برتری طلبی) معنادار بود. تنها پس از جدا کردن پسران از دختران و انجام تحلیل ها روی دو جنس به طور جداگانه، معلوم شد که منشأ معناداری ها در نتایج تحقیق اصلی، پسران بوده اند. همانطور که از تحقیق حاضر بر می آید، دختران معتاد و غیرمعتاد در این متغیرهای سلامت روانی تفاوت چندانی را نشان نمی دهند. به نظر می رسد این تفاوت در وضعیت دختران و پسران معتاد به اینترنت، از احساس رضایتی ناشی می شود که می تواند از موفقیت در تلاش برای دستیابی به جایگاههای برابر با پسران، در دختران ایجاد شده باشد. از سوی دیگر، شاید کاربرد اینترنت نزد دختران و پسران متفاوت است، موضوعی که تحقیقات بیشتری را می طلبد.


منابع :

[1] عزیزی، مهدی. (1381، 30 آذر). اعتیاد به اینترنت، بیماری قرن بیست و یکم. خبر.
[2] فیروزبخت، مهرداد. (1380). اعتیاد به اینترنت. سروش، 958، 26-24.
[3] قاسم زاده، لیلی. (1385). احساس تنهایی، عزت نفس و مهارتهای اجتماعی دانش آموزان مبتلا و غیرمبتلا به استفادة آسیب شناختی از اینترنت (PIU). رسالة کارشناسی ارشد چاپ نشده. دانشگاه تربیت معلم، دانشکدة روانشناسی و علوم تربیتی.


[4] Armstrong| L.| Phillips| J. G.| Saling| L. L. (2000). Potential determinants of heavier internet usage. Int. J. Human-Computer Studies| 53| 537-550.
[5] Beard| K. W. (2005). Internet addiction: A review of current assessment techniques and potential assessment questions. CyberPsychology & Behavior| 8(1)| 7-14.
[6] Beard| K. W.| Wolf| E. M. (2001). Modification in the proposed diagnostic criteria for Internet addiction. CyberPsychology & Behavior| 4| 377-383.
[7] Brenner| V. (1997). Psychology of computer use: XLVII. Parameters of Internet use| abuse and addiction: the first 90 days of the Internet usage survey. Psychological Reports| 80| 879-882.
[8] Bustra| J. O.| Bosma| H. A.| Jackson| S. (1994). The relationship between social skills and psycho-social functioning in early adolescence. Personality and Individual Differences| 16(5)| 767-776.
[9] Caplan| S. E. (2002). Problematic Internet use and psychosocial well-being: development of a theory-based cognitive-behavioral measurement instrument. Computers in Human Behavior| 18| 553-575.
[10] Chak| K.| Leung| L. (2004). Shyness and locus of control as predictors of Internet addiction and Internet use. CyberPsychology & Behavior| 7(5)| 559-570.
[11] Chou| C.| Hsiao| M. -C. (2000). Internet addiction| usage| gratification| and pleasure experience: The Taiwan college students case. Computers & Education| 35| 65-80.
[12] Engelberg| E.| Sj?berg| L. (2004). Internet use| social skills| and adjustment. CyberPsychology & Behavior| 7(1)| 41-47.
[13] Grohol| J. (1997). What is normal? How much is too much when spending time online? [On-line] Available at http://psychcentral.com/archives/n100397.htm.
[14] Harman| J. P.| Hansen| C. E.| Cochran| M. E.| Lindsey| C. R. (2005). Liar| liar: Internet faking but not frequency of use affects social skills| self-esteem| social anxiety| and aggression. CyberPsychology & Behavior| 8(1)| 1-6.
[15] Hartshorne| T. S. (1993). Psychometric properties and confirmatory factor analysis of the UCLA Loneliness Scale. Journal of Personality Assessment| 61(1)| 182-195.
[16] Hirschman| E. C. (1992). The consciousness of addiction: Toward a general theory of compulsive consumption. Journal of Consumer Research| 19| 155-179.
[17] Johansson| A.| G?testam| K. G. (2004). Internet addiction: Characteristics of a questionnaire and prevalence in Norwegian youth (12-18 years). Scandinavian Journal of Psychology| 45| 223-229.
[18] Joinson| A. (1998). Causes and implications of disinhibited behavior on the Internet. In J. Gackenbach (Ed.)| Psychology and the Internet (pp. 43–60). San Diego: Academic Press.
[19] Kaltiala-Heino| R.| Lintonen| T.| Rimpel?| A. (2004). Internet addiction? Potentially problematic use of the Internet in a population of 12-18 year-old adolescents. Addiction Research and Theory| 12(1)| 89-96.
[20] Kim| K.| Ryu| E.| Chon| M. -Y.| Yeun| E. -J.| Choi| S. -Y.| Seo| J. -S.| Nam| B. W. (2005). Internet addiction in Korean adolescents and its relation to depression and suicidal ideation: A questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies| In Press| Corrected Proof.
[21] Kline| P. (2000). Handbook of psychological testing. London: Routledge.
[22] Ko| C. -H.| Yen| J. -Y.| Chen| C. -C.| Chen| S. -H.| Yen| C. -F. (2005). Proposed diagnostic criteria of Internet addiction for adolescents. The Journal of Nervous and Mental Disease| 193(11)| 728-733.
[23] Kraut| R.| Patterson| M.| Lundmark| V.| Kiesler| S.| Mukopadhyay| T.| Scherlis| W. (1998). Internet paradox: A social technology that reduces social involvement and psychological well-being? American Psychologist| 53(9)| 1017-1031.
[24] Matson| J. L.| Rotatori| A. F.| Helsel| W. J. (1983). Development of a rating scale to measure social skills in children: The Matson Evaluation of Social Skills with Youngsters (MESSY). Behavior| Research and Therapy| 21(4)| 335-340.
[25] McMurran| M. (1994). The psychology of addiction. Psychology Press Ltd.| England.
[26] McWhirter| B. T.| Bet-Alesch| T. M.| Horibata| J.| Gat| I. (2002). Loneliness in high risk adolescents: The role of coping| self-esteem and empathy. Journal of Youth Studies| 5(1)| 69-84.
[27] Morahan-Martin| J.| Schumacher| P. (2000). Incidence and correlates of pathological Internet use among college students. Computers in Human Behavior| 16| 13-29.
[28] Nalwa| K.| Anand| A. P. (2003). Internet addiction in students: A cause of concern. CyberPsychology & Behavior| 6(6)| 653-656.
[29] Niemz| K.| Griffiths| M.| Banyard| P. (2005). Prevalence of pathological Internet use among university students and correlations with self-esteem| the General Health Questionnaire (GHQ)| and disinhibition. CyberPsychology & Behavior| 8(6)| 562-570.
[30] Rosenberg| M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton| New Jersey: Princeton University Press.
[31] Russell| D. W. (1996). UCLA Loneliness Scale (version 3): Reliability| validity| and factor structure. Journal of Personality Assessment| 66(1)| 20-40.
[32] Shapira| N. A.| Lessig| M. C.| Goldsmith| T. D.| Szabo| S. T.| Lazoritz| M.| Gold| M. S.| Stein| D. J. (2003). Problematic Internet use: Proposed classification and diagnosis criteria. Depression and Anxiety| 17| 207-216.
[33] Suler| J. (1996). Computer and Cyberspace Addiction. [On-line] Available at http://www.rider.edu/~suler/psycyber/cybaddict.html.
[34] Wang| W. (2001). Internet dependency and psychosocial maturity among college students. Int. J. Human-Computer Studies| 55| 919-938.
[35] Whang| L. S. -M.| Lee| S.| Chang| G. (2003). Internet over-users psychological profiles: A behavior sampling analysis on Internet addiction. CyberPsychology & Behavior|6(2)|143-150.
[36] Yang| C. -K.| Choe| B. -M.| Baity| M.| Lee| J. -H.| Cho| J. -S. (2005). SCL-90-R and 16PF profiles of senior high school students with excessive Internet use. Canadian Journal of Psychiatry| 50(7)| 407-414.
[37] Yang| S. C.| Tung| C. -J. (2004). Comparison of Internet addicts and non-addicts in Taiwanese high school. Computers in Human Behavior| In Press| Corrected Proof.
[38] Yoo| H. J.| Cho| S. C.| Ha| J.| Yune| S. K.| Kim| S. J.| Hwang| J.| Cheng| A.| Sung| Y. H.| Lyoo| I. K. (2004). Attention deficit hyperactivity symptoms and Internet addiction. Psychiatry and Clinical Neurosciences| 58| 487-494.
[39] Young| K. S. (1997). Internet Addiction: the emergence of a new clinical disorder. [On-Line] Available at http://www.pitt.edu/~ksy/apa.html. Paper presented at the 104th annual meeting of the American Psycho-logical Association| Toronto.
[40] Young| K. S. (1998). Caught in the Net: How to recognize the signs of Internet addiction and a winning strategy for recovery. New York| NY: John Wiley.
[41] Young| K. S. (1999). Internet Addiction: Symptoms| evaluation| and treatment. [On-line] Available at http://www.netaddiction.com/articles/symptoms.htm.