hc8meifmdc|2010A6132836|ecommercewebsitedesign|tblnews|Text_News|0xfdff514600000000d502000001000100
بررسی وضعیت سلامت روانی در کارکنان بیمارستانهای شیراز
لیلا صاحبی- دکتر سید محمدتقی آیت‌اللهی
چکیده
زمینه و هدف: سلامت روانی
لازمه حفظ دوام عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی افراد جامعه و تأمین آن هدف اصلی
اجرای برنامه‌های بهداشت روان در جامعه می‌باشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین وضعیت
سلامت روانی (نشانه‌های جسمانی، اضطراب، افسردگی و کارکرد اجتماعی) کارکنان
بیمارستانهای شیراز، تأثیر عوامل خطر حرفه‌ای- فردی بر سلامت روانی کارکنان
و رابطه بین سردرد و وضعیت سلامت روانی کارکنان انجام شد.
روش تحقیق: در این مطالعه که
در سال 1384 انجام شد، تعداد 1023 نفر (20% کارکنان بیمارستانها) به روش تصادفی انتخاب
شدند. داده‌ها با استفاده از سه پرسشنامه «ویژگیهای فردی- شغلی»، «وضعیت سلامت
روانی کارکنان با استفاده از سؤالات 28 GHQ» و «پرسشنامه بین‌المللی
سردرد HIS جهت غربالگری افراد دارای سردرد و تائید تشخیص
نوع سردرد با معاینات بالینی یک نفر متخصص مغز و اعصاب» جمع‌آوری شدند؛ سپس با
استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS و
آزمون Mann-Whitney در سطح معنی‌داری 05/0P£ مورد تجزیه و تحلیل قرار
گرفتند.
یافته‌ها: 6/45% از
کارکنان، دارای اختلالات روانی بودند (6/27% از کارکنان مذکر و 3/54% از کارکنان
زن) (0001/0P<). میانگین نمرات در بُعد نشانه‌های جسمانی72/6،
اضطراب67/6، عملکرد اجتماعی 48/6، افسردگی 28/3 و سلامت روانی2/23 بود؛ همچنین سلامت
روانی به طور معنی‌داری با الگوی خواب غیر طبیعی، عدم فعالیت بدنی و عدم رضایت
شغلی در ارتباط بود و مشخص شد که احتمال ابتلای کارکنان مؤنث بیشتر است؛ همچنین
سردرد روی سلامت روانی مؤثر بود و این دو عارضه مستقل از هم نبودند.
نتیجه‌گیری: یافته‌های این
تحقیق نشان داد که اختلالات روانی در بین کارکنان بیمارستانها از شیوع بالایی برخوردار
است؛ بنابراین توجه بیشتر مسؤولین و محققین را می‌طلبد تا با تدوین برنامه‌های
مداخله‌ای به بهبود وضعیت سلامت روانی آنان پرداخته شود؛ همچنین اصلاح وضعیت خواب،
ایجاد امکانات برای فعالیت ورزشی در کارکنان بیمارستانها و کسب رضایت آنها تا حدّ
امکان، تأثیر بسزایی در اصلاح وضعیت سلامت روانی آنان خواهد داشت. هم ابتلایی بالا
بین سردرد و GHQ نیز اقداماتی را برای پیشگیری و
درمان هر دو اختلال می‌طلبد.
کلید واژه‌ها: سلامت روانی؛ میگرن؛ سردردهای تنشی؛ کارکنان بیمارستان
افق‌دانش؛
مجله دانشکده علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی،درمانی گناباد (دوره12؛ شماره 4؛ زمستان
سال 1385)
دریافت: 2/2/86 اصلاح نهایی: 17/4/86 پذیرش:26/4/86
مقدمه
سازمان جهانی بهداشت (WHO) سلامتی را مجموعه‌ای از رفاه، آسایش
کامل جسمانی، روانی و اجتماعی تعریف کرده است که هیچ‌کدام بر دیگری برتری ندارد (1)؛
سلامت روانی لازمه حفظ و دوام عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی افراد جامعه است (2) و
در واقع سلامتی پاسخ سه‌گانه وضعیتهای جسمی، روانی و اجتماعی نسبت به محرکهای
داخلی و خارجی در جهت نگهداری ثبات و راحتی می‌باشد (3). طبق آمار WHO، 52 میلیون نفر از مردم جهان در
سنین مختلف از بیماریهای شدید روانی رنج می‌برند و 250 میلیون نفر بیماری خفیف
روانی دارند؛ در ایران نیز این آمار از سایر کشورها کمتر نیست (1). در طرح ملّی
بررسی سلامت و بیماری در ایران با استفاده از پرسشنامه 28GHQ، میزان اختلالات در افراد بالای
15 سال ایران 21% گزارش شد (5). در این طرح بالاترین شیوع اختلالات در استان چهار
محال و بختیاری (1/39%) بود (5). سازمان جهانی بهداشت در سال 1999 اعلام کرد افراد
شاغل در جامعه از ابتلا، آسیب و میرایی بیشتری برخوردارند (6). یکی از مهمترین حوزه‌های
توسعه سلامتی در جوامع، بخش بهداشت و درمان می‌باشد که ارتباط مستقیمی با سلامت انسانها دارد (7). نتایج تحقیقات
انجامشده، نشانگر این مطلب است که بیشتر مرگها در بین جوانان و افراد در سنین
کار به علت خودکشی و دیگرکشی بوده و این حوادث کم و بیش با مقوله سلامت روانی آنان
مرتبط است (1). طبق نتایج مطالعات Sato و همکاران (8) و Larosa و همکاران (9)، پیشگیری از اختلالات روانی می‌تواند به طور عظیمی از عمل
خودکشی پیشگیری نماید؛ همچنین هم‌ابتلایی بالای اضطراب و افسردگی با سردرد، ارتباط
این اختلالات را با هم و اهمیت رسیدگی به وضعیت سلامت روانی کارکنان را نشان می‌دهد
(10-14). گذشته از این موارد، هم‌ابتلایی بالایی بین سلامت روانی با سکته مغزی و بیماریهای قلب و عروق نیز
گزارش شده است (15-17).
با توجه به مطالب پیش‌گفت،
مطالعه حاضر با هدف تعیین وضعیت سلامت روانی (نشانه‌های جسمانی، اضطراب، افسردگی و
کارکرد اجتماعی) کارکنان بیمارستانهای شیراز، تأثیر عوامل خطر حرفه‌ای- فردی بر
سلامت روانی کارکنان و رابطه بین سردرد و وضعیت سلامت روانی کارکنان انجام شد.
روش تحقیق
این بررسی در بهمن‌ماه سال 1384
بین کارکنان بیمارستانهای شیراز که حداقل یک سال سابقه کاری داشتند، انجام شد. با
در نظر گرفتن شیوع تقریبی 35/0 و با دقت 3% در سطح اطمینان 95%، اندازه نمونه بالغ
بر 962 نفر بود؛ به منظور در نظر گرفتن موارد گم‌شده و ناقص اندازه نمونه برابر با
1023 نفر(20% از جمعیت هدف) انتخاب شد. روش نمونه‌گیری از نوع تصادفی طبقه‌بندی
شده بود و طبقات شامل گروههای پرستاری (پرستار، کمک‌پرستار، ماما، کمک ماما، بهیار
و کمک بهیار)، اداری (بخش مدیریتی و اداری) و خدمات بودند و روش نمونه‌گیری از هر
گروه تصادفی سیستماتیک بود. سه پرسشنامه زیر در این زمینه طراحی شد:
1- پرسشنامه‌ای شامل متغیر های فردی-
حرفه‌ای
2- پرسشنامه بین‌المللی سردرد (IHS)
3- پرسشنامه‌ای شامل سؤالات
استاندارد سلامت روانی 28GHQ
پرسشنامه سلامت عمومی توسط Goldberg در سال1972 ابداع شد و هدف از
طراحی آن شناسایی اختلالات روانی در محیطهای مختلف بود. سؤالات پرسشنامه به بررسی وضعیت
روانی فرد در یک ماهه اخیر می‌پردازد. در انتخاب پرسشها بر روی چهار حوزه زیر کار
شده است (18):
1- مالیخولیا که در برگیرنده
پرسشهای وضعیت جسمانی بود.
2- اضطراب و احساس آشفتگی
روانشناختی
3- اختلال در کارکرد اجتماعی
4- افسردگی اختصاص داشت
در این مطالعه از فرم
استانداردشده 28 پرسشی استفاده شد و پاسخها به صورت نمره‌گذاری لیکرت کدبندی شد (0-1-2-3).
نقطه برش در این مطالعه بدین صورت بود که
افراد دارای نمره 22 و پایین‌تر در گروه سالم و افراد دارای نمره 23 به بالا در گروه
افراد دارای اختلال طبقه‌بندی شدند (4،1). مطالعات
فرا تحلیل Goldberg و Mary نشان داد که متوسط حساسیت پرسشنامه 28GHQ 84% و متوسط ویژگی آن 82% است (18).
مقادیر آلفای کرونباخ برای نشانه‌های
جسمانی 84/0، اضطراب 85/0، کارکرد اجتماعی 79/0، افسردگی 81/0 و وضعیت سلامت روانی
91 /0 به دست آمد که بیانگر ثبات درونی قابل قبول این پرسشنامه می‌باشد.
داده‌های جمع‌آوری شده با
استفاده از نرم‌افزار SPSS (13) و آزمون Mann Whitney (جهت تعیین رابطه سردرد با سلامت روانی) و
رگرسیون لوجستیک تک‌متغیره و چندگانه (جهت تعیین رابطه عوامل مرتبط با سلامت
روانی) در سطح معنی‌داری 05/0P£ مورد تجزیه و تحلیل قرار
گرفتند.
یافته‌ها
در مجموع 1023 نفر (312 مرد و 711
زن)، مورد بررسی قرار گرفتند. 6/45% (466 نفر) از این افراد (با حدود اطمینان 95%،
5/45%-7/45%) دارای اختلالات روانی بودند. شیوع این اختلالات در کارکنان مذکر 6/27%
(86 مورد) و در کارکنان مؤنث 3/54% (380 مورد) بود (0001/0P<).
51% (272 نفر) از کارکنان گروه
پرستاری، 8/40% (98 نفر) از کارکنان گروه اداری و 25% (96 نفر) از کارکنان گروه
خدمات، اختلالات روانی داشتند (جدول 1).
میانگین نمرات کارکنان در نشانه‌های
جسمانی 72/6 (با حدود اطمینان95%: 99/6-45/6)، اضطراب 67/6 (با حدود اطمینان95%:
96/6-38/6)، عملکرد اجتماعی 48/6 (با حدود اطمینان95%: 66/6-30/6)| افسردگی28/3
(با حدود اطمینان 95%: 53/3-03/3 ) و سلامت روانی 2/23 (با حدود اطمینان 95%:
0/24-1/23%) بود.
با امتیازبندی نمرات کارکنانی که
نمرات آنها بین 0-6،
7-13 و 14-21 بود، (به ترتیب در سه گروه سالم، مشکوک و دارای اختلال)، 1/8%، دارای
اختلال جسمانی، 6/10%، دارای اختلال اضطراب، 2/2% دارای اختلال عملکرد اجتماعی و 3/3%
دارای افسردگی بودند (جدول 2).
جدول 1- توزیع وضعیت سلامت روانی کارکنان بیمارستانهای شیراز بر حسب
ویژگیهای فردی و حرفه‌ای
|
متغیر
|
سطوح
|
تعداد (درصد)
|
متغیر
|
سطوح
|
تعداد (درصد)
|
|
جنس
وضعیت تأهل
تحصیلات
فرزند
گروههای شغلی
|
مذکر
مؤنث
مجرد
متأهل
جدا شده یا فوت
شده
دانشگاهی
ابتدایی و
پایین‌تر
راهنمایی-
دبیرستان
دارد
ندارد
پرستاری
اداری
خدمات
|
86 (6/27)
380 (4/53)
159 (6/48)
279 (3/43)
28 (8/53)
38 (7/48)
157 (3/41)
271 (0/48)
77 (4/46)
230 (6/43)
272 (51)
98 (8/40)
96 (25)
|
شب کاری
فعالیت بدنی
رضایت از شغل
وضعیت خواب
شغل دوم
نوع بیمارستان
|
ندارد.
دارد.
ندارد.
دارد.
ندارد.
دارد.
طبیعی
غیرطبیعی
ندارد.
دارد.
آموزشی
غیرآموزشی
|
264 (8/43)
202 (1/48)
355 (5/50)
111 (7/34)
168 (8/61)
298 (7/39)
209 (4/33)
257 (6/64)
412 (6/45)
54 (45)
290 (2/47)
176 (1/43)
|
جدول2- بررسی وضعیت کارکنان از نظر ابعاد سلامت روانی
|
ابعاد سلامت روانی
|
امتیاز
|
فراوانی (درصد)
|
ابعاد سلامت
روانی
|
امتیاز
|
فراوانی (درصد)
|
|
سلامت جسمانی
اضطراب
|
6-0
13-7
21-14
6-0
13-7
21-14
|
556 (3/54)
384 (5/37)
83 (1/8)
552 (0/54)
363 (5/35)
108 (6/10)
|
عملکرد اجتماعی
افسردگی
|
6-0
13-7
21-14
6-0
13-7
21-14
|
453 (3/44)
548 (6/53)
22 (2/2)
841 (2/82)
148 (5/14)
34 (3/3)
|
به منظور بررسی رابطه ابعاد
سلامت روانی با سردرد، رابطه هر یک از ابعاد نشانه‌های جسمانی، افسردگی، اضطراب و
کارکرد اجتماعی با سردردهای میگرنی، تنشی و توأم مورد تحلیل آزمون Mann-Whitney قرار گرفتند. بر این اساس نشانه‌های
جسمانی (001/0>P) و اضطراب (005/0>P) با سردرد میگرنی ارتباط آماری معنی‌داری نشان دادند؛ اما کارکرد
اجتماعی و افسردگی با سردرد میگرنی ارتباط آماری معنی‌داری نشان ندادند.
در مورد ابعاد سلامت روانی و
سردرد تنشی، نشانه‌های جسمانی (0001/0>P)، اضطراب (0001/0>P)، عملکرد اجتماعی (002/0>P) و افسردگی (013/0>P) با سردرد تنشی ارتباط آماری معنی‌داری نشان دادند. در مورد سردرد
توأم نیز، نشانه‌های جسمانی (0001/0>P)، کارکرد اجتماعی (002/0>P) و افسردگی (013/0>P) با سردرد توأم میگرنی- تنشی ارتباط آماری معنی‌داری نشان دادند؛ اما
اضطراب با سردرد توأم میگرنی- تنشی، ارتباط آماری معنی‌داری نشان نداد (077/0=P). وضعیت سلامت روانی با سردرد
میگرنی (003/0>P)، تنشی (001/0>P) و توأم (001/0>P) ارتباط آماری معنی‌داری نشان داد. با توجه به نتایج کسب‌شده،
سردرد روی سلامت روانی مؤثر است و این دو عارضه مستقل از هم نیستند.
در این مطالعه کارکنان از نظر
میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، سن، جنس، تعداد فرزند، نوبت کاری، ساعات کاری طولانی، فعالیت
ورزشی، رضایت از شغل و وضعیت خواب، میزان خواب و داشتن بیماری خاص مورد تحلیل رگرسیون تک
متغیره و چندگانه قرار گرفتند.
در تحلیل رگرسیون تک‌متغیره،
عوامل مرتبط با سلامت روانی شامل فعالیت بدنی، رضایت از شغل، الگوی خواب، میزان
خواب، جنس، شاخص توده بدنی (BMI) و گروههای شغلی بود (جدول 3 و4)؛ بدین ترتیب
که در کارکنانی که عادت به فعالیت بدنی داشتند، شانس اختلال پایین‌تر (0001/0P<) و در مقابل کارکنانی که دارای
الگوی خواب غیرطبیعی بودند (شامل بیدار شدن مکرر در طول شب، کابوس‌دیدن، دیر به
خواب رفتن (0001/0P<)، کارکنانی که از شغل خود ناراضی بودند (0001/0P<)، کارکنان مؤنث (0001/0P<) و کارکنان بخشهای پرستاری،
نسبت به کارکنان بخش اداری (002/0P<) و بخش خدمات (0001/0P<) دارای شانس اختلال بالاتری بودند؛ همچنین به ازای افزایش هر ساعت
به خواب شبانه‌روزی، احتمال اختلال پایین‌تر (016/0P<) و به ازای افزایش هر واحد BMI احتمال اختلال بالاتر بود
(0016/0P<).
به منظور بررسی دقیقتر عوامل خطر
احتمالی اختلالات روانی به صورت مستقل و با کنترل عوامل مخدوش‌کننده، متغیرهایی که
سطح معنی‌داری آنها کمتر از 20/0 بود (داشتن شب کاری، فعالیت بدنی، رضایت از شغل، جنس،
وضعیت تأهل، گروههای شغلی، وضعیت تحصیلات، وضعیت خواب، میزان خواب شبانه‌روزی، BMI) تحت آزمون رگرسیون لوجستیک
چندگانه نیز قرار گرفتند. در مدل، فعالیت بدنی پایین (034/0P<)، وضعیت خواب غیرطبیعی (0001/0P<)، جنسیت مؤنث (0001/0P<) و عدم رضایت از شغل (0001/0P<) معنی‌دار بودند (جدول 5).
جدول3- رابطه وضعیت سلامت روانی با عوامل خطر کیفی با استفاده از تحلیل رگرسیون
لوجیستیک تک متغیره
|
عوامل خطر
|
سطوح متغیر
|
سلامت روانی
|
|
نسبت شانس
|
حدود اطمینان 95%
|
سطح معنی‌داری
|
|
جنس
|
مؤنث
|
017/3
|
027/4-26/2
|
0001/0
|
|
تحصیلات
|
دانشگاهی
ابتدایی و پایین‌تر
راهنمایی- دبیرستان
|
74/0
97/0
|
21/1-55/4
06/0-65/1
|
33/0
90/0
|
|
وضعیت تأهل
|
مجرّد
متأهل
جدا شده
|
81/0
23/1
|
62/0-06/1
69/0-22/2
|
12/0
49/0
|
|
داشتن فرزند
|
|
89/0
|
63/0-27/1
|
53/0
|
|
عادت به ورزش
|
|
521/0
|
684/0-369/0
|
0001/0
|
|
خواب غیر طبیعی
|
|
6/3
|
72/4-79/2
|
0001/0
|
|
بیمارستان آموزشی
|
|
85/0
|
1/1-66/0
|
207/0
|
|
گروههای شغلی
|
پرستاری
اداری
خدمات
|
662/0
598/0
|
9/0-49/0
81/0-44/0
|
009/0
001/0
|
|
عدم رضایت از شغل
|
|
407/0
|
541/0-306/0
|
0001/0
|
|
داشتن شغل دوم
|
|
98/0
|
43/1-67/0
|
897/0
|
|
داشتن شب کاری
|
|
19/1
|
53/1-927/0
|
173/0
|
جدول 4- رابطه وضعیت سلامت روانی با عوامل خطر کمی با استفاده از مدل
رگرسیون لوجیستیک تک متغیره
|
عوامل خطر
|
سلامت روانی
|
|
b
|
SE (b)
|
سطح معنی‌داری
|
|
سن
|
006/0-
|
048/0
|
41/0
|
|
شاخص توده بدنی
|
21/0
|
021/0
|
016/0
|
|
میزان خواب شبانه روزی
|
098/0-
|
041/0
|
016/0
|
|
تعداد ساعات کاری در هفته
|
003/0-
|
005/0
|
521/0
|
جدول 5- رابطه وضعیت سلامت روانی با تعدادی از عوامل خطر
با استفاده از مدل رگرسیون لوجیستیک چندگانه
|
عوامل خطر
|
|
مقادیر آماری
|
|
نسبت شانس
|
حدود اطمینان 95%
|
سطح معنی‌داری
|
b
|
SE (b)
|
|
جنسیت مؤنث
|
|
9/2
|
23/4-1/2
|
0001/0
|
|
|
|
تحصیلات
|
دانشگاهی
ابتدایی و پایین‌تر
راهنمایی- بیرستان
|
57/0
52/0
|
06/1-31/0
11/1-24/0
|
07/0
89/0
|
|
|
|
وضعیت تأهل
|
مجرد
متأهل
جدا شده یا فوت شده
|
75/0
71/0
|
05/1-54/0
44/1-35/0
|
090/0
34/0
|
|
|
ادامه جدول 5- رابطه وضعیت سلامت
روانی با تعدادی از عوامل خطر
با استفاده از مدل رگرسیون لوجیستیک چندگانه
|
عوامل خطر
|
|
مقادیر آماری
|
|
نسبت شانس
|
حدود اطمینان 95%
|
سطح معنی‌داری
|
b
|
SE (b)
|
|
شاخص توده بدنی
|
|
|
|
35/0
|
018/0
|
019/0
|
|
عادت به ورزش
|
|
69/0
|
94/0-502/0
|
019/0
|
|
|
|
خواب غیر طبیعی
|
|
28/3
|
39/4-45/2
|
0001/0
|
|
|
|
بیمارستان آموزشی
|
|
89/0
|
18/1-67/0
|
43/0
|
|
|
|
گروههای شغلی:
|
پرستاری
اداری
خدمات
|
69/0
64/0
|
07/1-44/0
07/1-34/0
|
093/0
157/0
|
|
|
|
عدم رضایت از شغل
|
|
39/0
|
53/0-28/0
|
0001/0
|
|
|
|
داشتن شب کاری
|
|
94/0
|
33/1-67/0
|
73/0
|
|
|
بحث
در این مطالعه، شیوع اختلالات
روانی 6/45% و در مقایسه با نتایج مطالعات در گروههای مختلف، بالاتر بود (7،3،1 و
19-24). شیوع اختلالات روانی بین دانش‌آموزان بوشهر 44% (1)، دانشجویان دانشگاه
علوم پزشکی ایران 6/42% (3)، مترون‌های پرستاری در تهران 11/9% (7)، دانش‌آموزان
دبیرستانهای ساری 1/39% (20). مراجعین به مراکز بهداشتی شیراز 9/22% (21) و در
جمعیت عمومی شیراز 6/18% (22) گزارش شده است.
در بررسی انجام شده در بین
پرستاران بخشهای مراقبتهای ویژه نیز در بیش از نیمی از واحدها، نشانه‌های اختلال
روانی مشاهده شده است (23). در طرح ملّی تعیین اختلالات روانی افراد بالای 15 سال
در ایران، شیوع این اختلالات 21% برآورد شد (1) که بیشترین شیوع (1/39%) مربوط به
استان چهار محال و بختیاری می‌باشد (1). Swallow و همکاران، شیوع اختلالات روانی در بین زنان را با استفاده از 28GHQ، 6/39% گزارش کردند (24)؛ در
مطالعه Roberts و همکاران نیز، شیوع اختلالات روانی 25% گزارش شده است (25). در
بررسی Cortes و همکاران، شیوع اختلالات روانی از 8% بین کارکنان غیر دستی مذکر
تا 19% در بین کارکنان دستی مؤنث متغیر بود (26). تفاوت در نتایج حاضر می‌تواند به
ویژگیهای فردی، محیط خانوادگی و حرفه‌ای و نحوه جمع‌آوری اطلاعات مرتبط باشد. بخش
مهمّی از علت شیوع بالای اختلالات روانی در بین کارکنان بیمارستان، به تنش محیط
کاری ارتباط دارد. نتایج این مطالعه نشان داد که 6/27% از کارکنان مذکر و 3/54% از
کارکنان مؤنث، دارای اختلالات روانی هستند و تفاوت اختلال در دو گروه از نظر آماری
معنی‌دار بود.
در مطالعه سلطانیان و همکاران،
بر روی دانش‌آموزان استان بوشهر نیز شیوع اختلالات روانی در بین دختران (7/44%)
بیش از پسران (9/37%) بود (1)؛ در چند تحقیق دیگر نیز بین جنس مؤنث و سلامت روانی، ارتباط آماری معنی‌داری
گزارش شده است (21،20 و 26-28) ؛ بخصوص زنان شاغل در مقایسه با زنان خانه‌دار در
معرض خطر بیشتری بوده‌اند (26). زنان به علت متأثرشدن بیشتر از محیط خانوادگی و
اجتماعی، بیشتر در معرض خطر هستند. در بین گروههای شغلی، کارکنان پرستاری بالاترین
نمره GHQ را در مقایسه با کارکنان گروه اداری و گروه خدمات داشتند؛ هرچند
در مدل رگرسیون لوجیستیک چندگانه، ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد. در مطالعه Poissonnet و همکاران نیز کارکنان پرستار و
کارکنان دارای نوبت کاری، بالاترین نمره GHQ را داشتند (29). بر اساس مطالعات انجام‌یافته،
همبستگی شدیدی بین اضطراب شغلی و سلامت روانی وجود دارد (30-32).
به گزارش انستیتو بین‌المللی
بهداشت و ایمنی کار، پرستاران از نظر بروز بیماریهای روانی در رتبه 27 از بین 130
حرفه می‌باشند (7). در بُعد عملکرد اجتماعی 13-14% از آنان دچار مشکلاتی در زمینه
عملکرد اجتماعی بوده‌اند (7) و در بُعد روحی، کار طولانی با بیماران بدحال و بیماران
سالخورده، پرستاران زن را در مقایسه با سایر کارکنان بیمارستان، با توجه به ویژگی
حساس بودنشان، مستعد ابتلا به اختلالات روانی می‌کند (34،33). در این تحقیق،
ارتباط معنی‌داری بین شب‌کاری، ساعات کاری و سابقه در شغل دوم با سلامت روانی
مشاهده نشد. در تحقیق Cortes و همکاران (26) و Poissonnet و همکاران (29)، بین نوبت کاری و اختلالات روانی ارتباط آماری
معنی‌داری وجود داشت؛ حتی برخی محققان، کاهش ساعات کاری در بین کارکنان بیمارستان
را، راهی برای پیشگیری و حفظ سلامت روانی پیشنهاد کرده‌اند (29،27). مغایربودن این
نتیجه با نتایج مطالعات ذکرشده می‌تواند به نوع کنترل عوامل مخدوش‌کننده مرتبط
باشد.
در پژوهش حاضر، ارتباط معنی‌داری
بین وضعیت خواب و سلامت روانی مشاهده شد که با نتیجه مطالعه Shcatt و همکاران (35) همخوانی دارد؛
در این تحقیق کارکنانی که عادت به ورزش داشتند، از نظر روانی سالمتر بودند؛ این
یافته با مطالعه انجامشده در بوشهر (1)، همخوانی دارد. بر اساس نتایج حاضر، سردرد
روی سلامت روانی مؤثر است و این دو عارضه مستقل از هم نیستند. در گزارشات مختلف
نیز، ارتباط مثبتی بین اضطراب و افسردگی با سردرد ذکر شده است (10-14، 16).
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش نشان داد که
اختلالات روانی شیوع بالایی دارد و توجه بیشتر مسؤولین را در این زمینه می‌طلبد. تدوین
چند برنامه مداخله‌ای مانند اصلاح وضعیت خواب، امکانات برای فعالیت ورزشی در کارکنان
بیمارستانها، کسب رضایت آنها تا حد امکان، تأثیر بسزایی در اصلاح وضعیت سلامت
روانی آنها خواهد داشت؛ همچنین هم‌ابتلایی بالایی که بین سردرد و GHQ مشاهده می‌شود، اقدامات و
ارائه راهکارهایی را برای پیشگیری و درمان هر دو اختلال می‌طلبد.
منابع:
1- سلطانیان ع، بحرینی ف، نمازی س، امیری م، قائدی ح، کهن غ. بررسی وضعیت
سلامت روانی دانش‌آموزان دوره متوسطه استان بوشهر و عوامل مؤثر بر آن در سال
تحصیلی 83-1382. دوفصلنامه طبّ جنوب. دانشگاه علوم پزشکی بوشهر. 1383؛ سال 7 (2):
173-182.
2- بحرینیان س‌ع، نورعلی ا. بررسی وضعیت سلامت کارورزان
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. مجله پژوهش در پزشکی (دانشکده پزشکی شهید بهشتی).
1383؛ دوره 28 (1): 65-70.
3- شریعتی م، کفاشی
ا، قلعه‌بندی م‌ف، فاتح ا، عبادی م. بررسی وضعیت سلامت روانی و عوامل مرتبط با آن
در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران. پایش. فصلنامه پژوهشکده علوم
بهداشتی جهاد دانشگاهی. 1381، دوره 1 (3): 29-37.
4- حسینی س‌ح ، موسوی م‌ح. مقایسه وضعیت سلامت روانی دانشجویان کارآموز پزشکی و پیراپزشکی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان. سال 6 (13): 102-105.
5- نوربالا اع، محمد ک. طرح ملّی سلامت و بیماری در
ایران. تهران: انتشارات وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی؛ 1378.
6- Cormack MA. The introduction of
mental health component into primary health care. World Health Organization. Int J Social
Psychiatry. 1991; 37(4): 31-40.
7- مهرابی ط، قضاوی ز. بررسی وضعیت سلامت
روانی زنان پرستار شاغل در بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی اصفهان سال 1382. مجله
بهداشت و سلامت. 1383؛ سال 1 (2): 1-5.
8- Sato R| Kawanishi C| Yamada T| Hasegawa H| Ikeda H| KatoD| et al. Knowledge and attitude towards suicide
among medical students in Japan: Preliminary study. Phchiatry Clin Neurosci. 2006;
60 (5):558-62.
9- Larosa E| Consoli SM| Hubert-Vadenay T| Leclesiau H. Factors
associated with suicidal risk among consulting young people in a preventive
health center. Encephale.
2005; 31 (3): 289-99.
10- Merskey H|
Brown J|
Brown A|
Malhotra L|
Morrison D|
Ripley C.
Psychological normality and abnormality in persistent headache patients. Pain. 1985; 23 (1): 35-47.
11- Cassidy EM|
Tomkins E| Hardiman O| OKeane V. Factors associated with burden of
primary headache in a specialty clinic. Headache. 2003; 43 (6): 638-44.
12- Demirturk F| Akbayrak T| Citak
I. Relation of intensity and frequency of headache with general health status
of patients with chronic tension-type headache. Pain. 2002; 13 (4): 323-29.
13-Demjen S| Bakal D. Illness behavior
and chronic headache. Pain.
1981; 10 (2): 221-29.
14- Nadaoka T| Kanda H| Oiji A| Morioka Y|
shiwakura M| Totsuka S. Headache and stress in a group of nurses and government
administrators in Japan. J Head Face Pain. 1997; 37 (6): 386-89.
15-
Rasul F|
Stansfeld SA| Hart CL| Gillis C| Smith GD. Common mental disorder
and physical illness in the Renfrew and Paisley (MIDSPAN) study. J Psychosom Res.
2002; 53 (6): 1163-70.
16- Robinson KL| McBeth J| Macfarlane GJ. Psychological
distress and premature mortality in the general population: a prospective
study. Ann
Epidemiol. 2004; 14 (7): 467-72.
17-May M| McCarron P| Stansfeld S| Ben-Shlomo Y| Gallacher J| Yarnell J| et al. Does
psychological distress predict the risk of ischemic stroke and transient
ischemic attack? The Caerphilly Study. Stroke. 2002; 33 (1): 5-6.
18- چراغیان، ب. الگوی اپیدمیولوژیک سردردهای
میگرنی و تنشی آموزگاران شهر شیراز. ]پایان‌نامه[. شیراز: دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی
شیراز، 1384.
19-منتظری ع، شریعتی م، حریرچی ا. بررسی
وضعیت کیفیت زندگی و سلامت روانی در جوانان ایرانی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی؛
1380.
20- خلیلیان ع، مسعودزاده ع، کیمیابیگی ک، اشرفی م. بررسی وضعیت سلامت روانی دانش آموزان دبیرستان ساری. مجله علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران. 1383؛ سال14 (45): 74-82.
21- شریف ف، جولایی ح، کدیور م ر،
رجایی فرد ع ا. بررسی وضعیت سلامت روانی خانواده‌های مراجعه‌کننده به مراکز
بهداشتی، درمانی شیراز و ارتباط آن با متغیرهای جمعیت‌شناختی 1381-1380. ارمغان
دانش. 1383؛ سال 9 (35): 80-84.
22- Bash
KW| Liechti J. Studies on
the epidemiology of neuropsychiatry disorders among the population of the city
of Shiraz. Social Psychiatry. 1974; 10: 163-171.
23- پیامی م. بررسی وضعیت حمایتهای اجتماعی و
ارتباط آن با فرسودگی شغلی پرستاران بخشهای ویژه. ]پایان‌نامه[. تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1374.
24- Swallow B| Lindow S.
Masson E| Hay D. The use of the General Health Questionnaire (GHQ) to estimate
prevalence of psychiatric disorder in early pregnancy. Psychology Health Med 2003;
8 (2): 213-17.
25-
Roberts RE| Attikisson CC| Rosenblant A. Prevalence of psychology among
children and adolescents. Am J Psychiar. 1998; 155: 715-25.
26-
Cortes I| Artazcoz L| Rodriguez- Sanz M| Borrel C. Inequalities in mental
health in he working population. Gac Sanit. 2004; 18 (5): 321-29.
27- Kawada T| Ooya M. Workload and
health complaints in overtime workers: a survey. Arch Med Res.
2005; 36 (5): 594-97.
28- Shi
QC| Zhang JM| Phillips MR| Zhou XJ| Wang SM| Zhang Y. Epidemiological survey of
mental illnesses in the people aged 15 older in zhejang province| China. 2005;
39 (4): 229-36.
29-
Poissonnet CM| Iwatsubo Y| Cosquer M| Quera Salva MA| Caillard JF| Veron M. A cross-
sectional study of the health effects of work. Schedules on 3212 hospital work France:
implications for the new French work schedules policy. J Hum Ergol (Tokyo). 2001;
30 (1-2): 387-91.
30- Mino Y| Shigemi J| Tsuda T| Yasuda N| Bebbington P. Perceived
job stress and mental health in precision machine workers of Japan: a 2 year
cohort study. Occup
Environ Med. 1999; 56 (1): 41-45.
31- Shigemi J| Mino Y| Tsuda T| Babazono A| Aoyama H. The relationship
between job stress and mental health at work. Ind Health.
1997; 35 (1): 29-35.
32- Estryn-Behar M| Kaminski M| Peigne E| Bonnet N| Vaichere E| Gozlan C| et al. Stress at
work and mental health status among female hospital workers. Br J Ind Med.
1990; 47(1):20-8.
33- Davis PA.| Holm JE|
Jeffrey E| Suda KT. Stress| headache| and physiological disergulation: A time-
series analysis of stress in the laboratory. Headache. 1998; 38: 116-21.
34- آیت‌اللهی س‌م‌ت، صاحبی ل. عوامل خطر
میگرن و سردردهای تنشی در کارکنان بیمارستانهای شیراز. مجله دانشگاه علوم پزشکی
تبریز. زیر چاپ.
35- Schat AC| Kelloway EK| Desmarais S. The Physical
Health Questionnaire (PHQ): construct validation of a self-report scale of
somatic symptoms. J Occup
Health Psychol. 2005; 10 (4): 363-81.
Title: Mental health status of hospitals staffs in Shiraz
Authors: L. Sahebi|
SMT. Ayatollahi
Abstract
Background and Aim: Mental health is
perquisite for continuity preservation of social-occupational- educational
function of society subjects and main target of applying health and mental plans
is that preservation. This study was
conducted to estimate the mental health status (body healthy- anxiety-
depressing| social function)| demographic and occupational characteristics and
survey of relation between headaches and mental health among Shiraz hospitals
staffs.
Materials
and Methods: A random sample of 1023 staff constituting a 20% sample of the
hospital staff population were selected and sampling method was categorical
random sampling and peer each group
sampling method was systemically. Demographic| occupational and mental health
data (by General Health Question 28 (GHQ28). for determine patients with
headaches questionnaires were screened followed by clinical interviews| general
physical and international headache society (IHS).
Results:
Of 1023 subjects 466 (45.6%) cases had mental disorders. Prevalence of mental
disorders was 86(27.6%) cases in male staffs and 380 (54.3%) cases in male
staffs. Average score of staffs were in index body health 6.74| anxiety 6.67|
social function 6.48 depression 3.28 and mental health 23.2. In this study|
characteristics on mental health were associated with abnormal sleep pattern|
low body activity|
dissatisfaction to job. In present results headache was affected on mental health
and this two disorders was not independent.
Conclusion:
Result of this research found that mental disorders has high prevalence and
that invokes| masters| that by recognition of mental health risk factors
codifies intervention plans. Also with amendment of sleep status| creation convenience for sporting
activity in hospitals staffs and their creation of satisfaction|
can had worthwhile effect on status mental
health status. High co morbidity among headache and GHQ deserves more
attention and especial strategies for prevention and treatment.
Key Words: Migraine; Tension- type
headache (TTH); Hospital staffs; International Headache Society (IHS); General
Health Question (GHQ)
نویسنده مسؤول؛ کارشناس ارشد
اپیدمیولوژی؛ عضو هیأت علمی دانشکده بهداشت و تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تبریز؛
همکار و عضو پژوهشی مرکز کشوری مدیریت سلامت NPMC
آدرس: تبریز- سه راهی گلگشت- دانشگاه علوم پزشکی تبریز-
دانشکده بهداشت و تغذیه کد پستی:5166614715
تلفن: 3340634-0411 نمابر:
3340634-0411 پست الکترونیکی:sahebileila:@yahoo.com